Dawny Kruczy Folwark w Zgorzelcu

Zabudowania Domu Pomocy Społecznej przy ulicy Przechodniej 8 w Zgorzelcu to dawny Kruczy Folwark (Rabenvorwerk), występujący również w starych źródłach pod nazwą Dworu Scultetusa (Scultetushof).

W 1440 roku jako właściciela miejscowego folwarku podaje się Seifrida Goswina (GoBwina), wpływowego mieszczanina, który sprawował później urząd burmistrza zgorzeleckiego. W II połowie XV wieku był on jednym ze współwłaścicieli wsi Ręczyn (zmarł w 1484 roku.).

W 1500 roku folwark zakupił Michał Schulz. Wdowa po nim, Małgorzata, zbyła Kruczy Folwark Marcinowi Schulzowi, ojcu słynnego matematyka, astronoma i kartografa Bartłomieja Scultetusa. Łużycki uczony urodził się Kruczym Folwarku w 1540 roku. Związki znanego zgorzelczanina z tym miejscem przypomina ustawiony przy Kruczym Folwarku pamiątkowy kamień z napisem: "B. Scultetus 1540-1614".

Na przełomie lat 60. i 70. XVI wieku Kruczym Folwarkiem gospodarował Abraham Schulz, brat Scultetusa. Po jego śmierci w 1571 roku majątek przeszedł na własność Eichlerów, spokrewnionych z Schulzami. 23 lipca 1641 roku, na początku oblężenia Zgorzelca przez wojska cesarskie, folwark został podpalony przez broniących miasta żołnierzy szwedzkich pułkownika Wankego. W 1652 roku zabudowania folwarczne odbudował Mateusz Miicke, miejscowy właściciel (od 1614 roku). W 1757 roku kwaterował tutaj generał pruski Hans von Winterfeld, który otrzymał śmiertelną ranę w bitwie pod Ujazdem 7 września 1757 roku.

Bartłomiej Scultetus urodził się 14 maja 1540 roku w Zgorzelcu. Był synem Marcina Schulza i Urszuli z Eichlerów. Należał do nich Kruczy Folwark wznoszący się na prawym brzegu Nysy Łużyckiej (obecnie mieści się tam Dom Opieki Społecznej). Nagrobek Bartłomieja Scultetusa z datą 1540-1614 znajduje się na skrzyżowaniu ul. Ogrodowej i ul. Stefana Żeromskiego, na terenie dawnego ogrodu obok starego drzewa. Uczęszczał on najpierw do miejscowej szkoły, a następnie studiował na Uniwersytecie w Wittenberdze i Lipsku. Pobierał nauki u matematyka Jana Hommela, słynnego astronoma Tycho Brahe i innych uczonych. W 1570 roku powrócił do Zgorzelca i rozpoczął nauczanie arytmetyki i wymowy w Gymnasium Augustum, a następnie po kilku latach został wybrany do rady miejskiej. Wiele podróżował, a wykonana przez niego mapa Górnych Łużyc (wydana w 1593 roku), jest najstarszą mapą językową w Europie Środkowej. Druga mapa językowa ukazała się w 1720 roku dla całych Niemiec, w roku 1732 dla Łużyc. Był zamiłowanym astronomem. Na jednej z baszt zgorzeleckich zamontował lunetę do obserwacji gwiazd. W 1589 roku został wybrany sędzią miejskim, a trzy lata później burmistrzem. Urząd ten piastował wielokrotnie. Scultetus był również specjalistą w dziedzinie budowy zegarów słonecznych, o których napisał książkę pt. „Gnomonice de solaris”. Zbudował zegary m. in. dla wójta Górnych Łużyc hrabiego Schlicka i podkanclerzego czeskiego J. Mehla von Ströhlitz. Zajmował się także działalnością dziejopisarską. Prowadził kronikę Görlitz, która jest cennym źródłem wiedzy o mieście. Wielki uczony zmarł 21 czerwca 1614 roku.

Dawny Kruczy Folwark - Dom Pomocy Społecznej
ul. Przechodnia 8, Zgorzelec