Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach

Kopalnia Srebra na Szlaku Zabytków Techniki

Słynna Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach to unikatowa atrakcja turystyczna na skalę europejską, przyciągająca wielu gości z całego świata. Kopalnia znajduje się przy ul. Szczęść Boże, na skraju miasta, przy trasie do Gliwic. Prowadzą do niej brązowe znaki. Kopalnia w Tarnowskich Górach leży na śląskim Szlaku Zabytków Techniki i stanowi jedną z pięciu atrakcji kotwicznych tego szlaku (określaną też mianem Gwiazdy Techniki), co oznacza mniej więcej tyle, że jest jedną z najlepszych atrakcji w całym województwie śląskim.

Kopalnia Srebra to wybitne dzieło górniczej inżynierii, jedyna na ten moment (2021) trasa turystyczna, która pokazuje podziemne wyrobiska po dawnym górnictwie kruszców srebra, ołowiu i cynku. Prezentowane są tutaj wykute ręcznie w skale przodki, chodniki transportowe i ogromne komory, pochodzące z przełomu XVIII i XIX wieku.

Kopalnia Srebra - obiekt Unesco

Od 2014 roku dodatkowo Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach leży na Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH), a w lipcu 2017 roku wraz z zespołem innych tarnogórskich zabytków hydrotechniki została wpisana na prestiżową Listę Unesco, na której znajduje się kilkanaście obiektów z Polski, m.in. Wawel czy Kopalnie w Wieliczce i Bochni. To wielka nobilitacja dla całych Tarnowskich Gór!

Kopalnia Srebra - zwiedzanie

Długość trasy turystycznej w Kopalni Srebra to 1740 metrów, z czego większość pokonuje się pieszo, a 270 metrów przepływa się łodziami podziemną sztolnią. Zwiedzanie trwa około 1,5 godziny, wyłącznie z przewodnikiem, który raczy turystów ciekawymi opowieściami o przeszłości tego miejsca i o gwarkach czyli dawnych górnikach, którzy pracowali w podziemiach, często już od chłopięcych lat.

Multimedialne Muzeum w Kopalni

Najpierw zwiedza się sale multimedialne w budynku Kopalni, pod dachem, ale na powierzchni. Na różne sposoby, z wykorzystaniem nowoczesnej technologii mówi ono o historii górnictwa w Tarnowskich Górach, z którym mocno wiąże się powstanie miasta. Zobaczysz tu ciekawe filmy, instalacje i eksponaty. Wśród tych ostatnich utkwiły mi dwa szczególnie w pamięci. Jeden to urządzenie Pater Noster, pozwalające wywozić materiał na powierzchnię. Skąd ta nazwa? Ano, jak pewnie wiesz, Pater Noster to po łacinie Ojcze Nasz. Gwarkowie musieli wypowiedzieć tą modlitwę właśnie po łacinie, co oznaczało, że po tym czasie kubły wydostały się na powierzchnię. 

Drugim urządzeniem, które niby znam, ale mocno mnie zaskoczyło, to kierat konny. Ogromne kieraty znajdowały się na powierzchni i tam pracowały przy nich konie. Czy macie świadomość, że do rozruchu tej maszyny potrzeba aż 40 koni? Kierat działał bez przerwy, a do jednego dnia pracy tego urządzenia trzeba było około 120 koni! Dlatego w XVIII wieku w Tarnowskich Górach mieszkało więcej koni niż ludzi. No i tutaj też dowiadujemy się o zastosowaniu i działaniu maszyny parowej, którą do Tarnowskich Gór sprowadził Reden z Anglii pod koniec XVIII wieku, jej rozruch miał miejsce w roku 1788. Była to pierwsza maszyna parowa nie tylko w Polsce, ale w kontynentalnej Europie. Ważyła 32 tony i zbudowano dla niej specjalny budynek! Zarówno kieraty, jak i maszyny parowe miały za zadanie odprowadzać wodę z kopalnianych chodników, bo była ona głównym problemem i zagrożeniem dla gwarków oraz wydobycia kruszcu.

W tym celu budowano też sztolnie odwadniające, które stałym spadkiem miały za zadanie pozbywać się nadmiaru wody. Było to najtańsze rozwiązanie. Sztolni takich powstało w Tarnowskich Górach kilka, jedna do dziś prowadzi pod Rynkiem, na głębokości około 20-30 metrów pod ziemią. To Sztolnia Jakuba. Taką sztolnią jest też słynna Sztolnia Czarnego Pstrąga, udostępniona dla turystów, stanowiąca fragment dawnej, XIX-wiecznej Sztolni Głębokiej Fryderyk.

No i jeszcze jedna ciekawostka z Muzeum w Kopalni, czy znasz taki minerał Tarnowicyt? Odkrył go w 1841 roku słynny mineralog August Breithaupt i nazwał tarnowicytem (PbCO3) od niemieckiej wówczas nazwy Tarnowskich Gór - Tarnowitz, ponieważ właśnie tutaj został po raz pierwszy znaleziony. Wydzielony jako osobny minerał, dziś bywa zaliczany do odmiany aragonitu, występuje w niewielu miejscach na Ziemi.

Trasa podziemna Kopalni

Po obejściu Muzeum ubiera się kaski i zjeżdża się do podziemi wyciągiem szybowym (windą), na głębokość 40,5 metra, do Chodnika Staszica. To najgłębsze miejsce w całej tarnogórskiej kopalni. Pod ziemią zainstalowane jest elektryczne oświetlenie, temperatura wynosi około 10 stopni Celsjusza i jest bardzo duża wilgotność, przez co odczucie jest takie, jakby było nawet chłodniej, tym bardziej, że miejscami wyczuwa się przeciąg.

Zwiedza się tutaj dawne korytarze Królewskiej Kopalni Kruszców Fryderyk, z przełomu XVIII i XIX wieku. Kopalnia działała do początku XX stulecia. Poznasz tutaj tylko fragment podziemnego labiryntu. Podziemna trasa łączy trzy szyby górnicze - Anioł, Żmija i Szczęść Boże. Miejscami trzeba się pochylić, bo korytarze są niskie, najniższy ma wysokości około 140 cm. To trochę taki ukłon szacunku wobec geniuszu inżynierii górniczej naszych przodków! Na trasie zobaczysz wielkie komory, chodniki o różnej wysokości i zabezpieczone na różne sposoby (jako lepiszcza do jednego z nich użyto jajek), wagoniki, w jakich transportowano urobek i posłuchasz wielu ciekawych opowieści przewodnika. Usłyszysz też legendarnego ducha kopalni - Skarbnika oraz modlitwę do Św. Barbary, która patronką górników stała się podobno właśnie dzięki tarnogórskim gwarkom. Wielką atrakcją podczas zwiedzania Kopalni jest przepływ łodzią ciągniętą linami. To dość krótki spływ, bo liczy 270 metrów, ale stanowi ciekawostkę.

W 2012 roku podziemna trasa turystyczna Kopalni w Tarnowskich Górach została udźwiękowiona w odgłosy ciężkiej pracy gwarków, efekty zawału kopalnianego, jadących wózków oraz robót strzałowych, co pozytywnie wpływa na odbiór tego miejsca. W 2014 roku Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach otrzymała Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej.

A jak wyglądała dawniej praca w kopalni?

Wszelkie zasady dotyczące górnictwa w Tarnowskich Górach ustalał Ordunek Gorny (kopalnie nazywano wówczas gorami) czyli swoista ustawa górnicza, wydana w 1528 roku przez księcia opolskiego Jana II Dobrego i margrabiego Jerzego Hohenzollerna Ansbacha. I tak w kopalni nie mogły pracować kobiety, zaś chłopcy mogli rozpocząć pracę już w wieku 15 lat. Na dole pracowało się w parach - doświadczony górnik z młodym chłopcem zdobywającym niejako naukę w tym zawodzie. 

Pracowali przez 12 godzin dziennie, od 5.00 rano do godziny 17.00. Choć na górze dzwony wybijały ten czas pracy, na dole nie było ich słychać, toteż górnikom czas trwania szychty wyznaczały lampki górnicze. Zapas oleju starczał na 6 godzin, więc 2 razy wypełniona lampka, kiedy gasła, oznaczała koniec pracy. Bardzo ciężkiej pracy, właściwie harówki, przy ciemności, strachu i ogromnym wysiłku fizycznym. Pracowało się w ciszy, by słyszeć "śpiew" drewna, który mógł zapowiedzieć zawał, czyli zawalenie mas skalnych. Ciemność górnikom zbytnio nie przeszkadzała, bo wielu z nich i tak było niewidomych, albo mieli bardzo słaby wzrok. Robiła to nie tylko wieczna ciemność, ale też nagłe przechodzenie z głębokiej ciemności do świata oświetlonego mocnym światłem słońca. To uszkadzało ich rogówkę. Do pracy jednak nikt górników nie zmuszał, to nie było niewolnictwo, zarabiali całkiem dobrą wypłatę, pozwalającą spokojnie żyć ich rodzinie. Za wydobycie skały nikt im nie płacił, tylko za srebro, toteż często przyspieszali pracę prochem, bo gdy skała dolomitowa była twarda, oznaczało to, że do srebra daleko. Wielką przeszkodą w pracy była woda, dlatego nosili kapelusze aż po ramiona, ale na nogach, w tych błotnistych chodnikach, mieli tylko skórzane, często dziurawe buty, widoczne na zdjęciu. Jeśli dożywali 40 lat, to mieli "sędziwy wiek".

Kopalnia Srebra - Skansen Maszyn Parowych

Na powierzchni, tuż przy Kopalni Zabytkowej, zwiedzać można bezpłatnie Skansen Maszyn Parowych z eksponatami, jak nietrudno się domyśleć, poruszanymi dawniej za pomocą pary. Znajdziesz tu m.in. walec drogowy, dźwig kolejowy, agregat prądotwórczy, pompy parowe, maszyny wyciągowe i liczne parowozy. Obiekty w skansenie są odnowione, choć widać na nich ślady zębów czasu, wszak pochodzą z minionej epoki. Najstarszy z nich ma blisko 150 lat, bo został wyprodukowany w 1883 roku. Ciekawostka dla dzieciaków - na eksponaty można się wspiąć i pomachać z okna parowozu 🙂 Dodatkowo na terenie Skansenu w sezonie ciepłym kursuje mini Kolejka Skansenowa. Ta już jest odpłatna, ale cena symboliczna. Jednorazowo zabiera około 20 osób. Od 2019 roku na terenie Skansenu Maszyn Parowych przy Kopalni odbywa się jesienią niezwykle interesująca impreza plenerowa - Święto Pary, gdzie poza miejscowymi urządzeniami, zjeżdżają inne z szerokiej okolicy, uruchamiane na miejscu. To świetna atrakcja nie tylko dla dzieci.

Kopalnia Srebra - część podziemi tarnogórskich

Kopalnia Srebra stanowi tylko niewielki fragment tarnogórskich podziemi, ciągnących się gęstą siecią korytarzy na różnych głębokościach (zwykle między 20-40 metrów pod ziemią), pod całym miastem Tarnowskie Góry aż po pobliskie wioski. To około 150 km podziemnych chodników - więcej, niż liczy łączna długość ulic w tym mieście. Jest to relikt dawnego górnictwa rud cynku i ołowiu z domieszką srebra prowadzonego na tym obszarze. Kopalnię udostępniono do zwiedzania w 1976 roku, w 450. rocznicę nadania praw miejskich Tarnowskim Górom.

Kopalnia Srebra - gdzie zjeść?

Zabytkowa Kopalnia Srebra nie leży w ścisłym centrum miasta, a sama jej eksploracja nie należy też do super szybkich. A ponadto zapewniam Cię, że czas spędzony na dole powoduje wzrost apetytu i sporą ochotę na coś ciepłego, chociażby kawę. Warto więc zastanowić się, gdzie zjeść. Już w samym budynku Kopalni znajdziesz Bistro Kopalnia Srebra, do którego można wejść zarówno prosto z Kopalni, jak i z zewnątrz. Napijesz się tu kawy, zjesz ciacho, ale też szybką ciepłą przekąskę. Jeśli masz ochotę na restaurację z prawdziwego zdarzenia, obok Kopalni jest Restauracja Danusia, ale to raczej na imprezy zorganizowane, bardziej polecam np. Restaurację Lando w Ptakowicach (ul. Pod Lasem 11), z końmi w tle, bo jest tutaj też ośrodek jeździecki. Nie jest to daleko od Kopalni, jedzenie jest tutaj smaczne, głównie z kuchni polskiej, a do tego bardzo ładne obejście z terenem spacerowym, stawem i niewielkim placem zabaw dla dzieci. W centrum Tarnowskich Gór ciekawych miejscówek jest więcej, z takich szybszych to np. Taco Mexicano niedaleko Rynku (ul. Stalamacha 5) czy Pizzeria U Wronów (ul. Karola Miarki 15). Tutaj oprócz bardzo smacznej pizzy (unikatowa jest serowa ze słonecznikiem) polecam też bułeczki z pastami serowymi. Pychota 🙂

Sztolnia Czarnego Pstrąga

Prócz Kopalni, do zwiedzania udostępniono jeszcze inny fragment podziemi tarnogórskich, w postaci Sztolni Czarnego Pstrąga dostępnej w Parku Repeckim, również w Tarnowskich Górach, w dzielnicy Stare Tarnowice (informacje o tym obiekcie pod tym samym numerem telefonu i na tej samej stronie internetowej).

Godziny otwarcia i informacje praktyczne

I-V i IX-XII wt-nd 9.00-15.00
VI-VIII pn-pt 9.00-15.00, sb-nd 9.00-17.00
Bilety: normalny 47 zł, ulgowy 37 zł
Pakiet ze Sztolnią Czarnego Pstrąga: normalny 74 zł, ulgowy 61 zł
Mini Kolejka: 6 zł za przejazd
Parking: bezpłatny
Obiekt bez ograniczeń wiekowych, dostępny dla wózków dziecięcych i inwalidzkich
Czas zwiedzania na trasie z łodziami to 1,5 h, około 30 minut w salach muzealnych i około 1 h pod ziemią, gdzie temperatura to około 10 stopni Celsjusza, a wilgotność około 90 % co sprawia, że jest chłodno i warto wziąć w sezonie wierzchnie okrycie i pełne buty.

Adres

Zabytkowa Kopalnia Srebra
ul. Szczęść Boże 81, Tarnowskie Góry
tel. 32/ 285-29-81
www.kopalniasrebra.pl

GPS: 50°25'32N, 18°50'59E

Tarnowskie Góry noclegi

Tarnowskie Góry to zdecydowanie interesujące miejsce, do którego warto się wybrać. Klikając w ten link znajdziesz noclegi w tym miejscu. Możesz również skorzystać z wyszukiwarki noclegów znajdującej się poniżej.
Zamawiając nocleg za naszym pośrednictwem wspierasz nasz portal, za co z góry dziękujemy!