Unesco w Polsce

Lista Światowego Dziedzictwa Unesco

Unesco to Organizacja Narodów Zjednoczonych powstała 16 listopada 1945 roku i koordynująca działania służące rozwojowi międzynarodowej współpracy kulturalnej, oświatowej oraz naukowej. Unesco stworzyło prestiżową Listę Światowego Dziedzictwa, na której znajdują się wyjątkowo cenne zabytki architektury oraz znaczące osobliwości przyrodnicze z całego świata. Do tej pory na liście znalazło się ponad 1.000 obiektów ze wszystkich kontynentów! W Polsce istnieje 16 obiektów wpisanych na Listę Unesco oraz 1 Światowy Geopark Unesco, a czy Ty już widziałeś te atrakcje?

Polskie obiekty na Liście Unesco

Stare Miasto w Krakowie
Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa w 1978 roku, jako jedno z pierwszych 12 obiektów na świecie. Unesco w Krakowie obejmuje Stare Miasto w obrębie dawnych murów - Rynek, Wzgórze Wawelskie oraz dzielnicę Kazimierz ze Stradomiem. Trudno znaleźć w Polsce drugie tak klimatyczne i uwielbiane przez turystów miasto.

Królewskie: Kopalnia Soli w Wieliczce i Kopalnia Soli w Bochni
Kopalnia Soli w Wieliczce na Listę Unesco została wpisana w 1978 roku, a w 2013 roku wpis rozszerzono o Kopalnię Soli w Bochni i Zamek Żupny w Wieliczce. Pokłady soli kamiennej w Wieliczce i Bochni eksploatowane były od XIII wieku, cenne są tutaj nie tylko podziemne szyby, ale też podziemne kaplice - miejsca kultu religijnego.

Auschwitz-Birkenau
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady z lat 1940-45 został wpisany na Listę w 1979 roku, reprezentuje on wszystkie inne obozy zagłady na świecie. Wizyta w tym miejscu wywołuje zadumę i staje się przestrogą. Miejscami dla osób o mocnych nerwach.

Puszcza Białowieska
Fragment tego pierwotnego lasu leżącego na terytorium Polski i Białorusi, z liczną populacją żubra, zostało wpisane na Listę Unesco w 1979 roku. Powstał tu Białowieski Park Narodowy - fantastyczne miejsce dla miłośników przyrody, polecam też Szlak Dębów Królewskich w Białowieży, ciekawa kładka prowadząca przez serce puszczy.

Stare Miasto w Warszawie
W sierpniu 1944 roku, podczas Powstania Warszawskiego przeszło 85% zabudowy Starego Miasta zostało zniszczone przez hitlerowców. Po wojnie cała starówka Warszawy została pieczołowicie odbudowana, wraz z kościołami, pałacami i Rynkiem Starego Miasta. Również Zamek Królewski został zrekonstruowany. Pięknie prezentujące się odbudowane Stare Miasto w Warszawie zostało wpisane na Listę Unesco w 1980 roku.

Stare Miasto w Zamościu
Wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Unesco w 1992 roku renesansowe miasto zostało założone w XVI wieku przez kanclerza Jana Zamoyskiego, wzorowane na włoskim modelu miasta idealnego, a zbudowane przez architekta Bernardo Morandiego. Dziś zachwyca turystów, na czele z cudnym Ratuszem oraz Twierdzą.

Średniowieczny zespół miejski Torunia
Cenny i piękny ośrodek z unikatowymi zabytkami krzyżackimi wpisany na Listę Unesco został w 1997 roku, miasto doceniane i lubiane przez turystów, z bardzo piękną starówką i piernikiem jako symbol! Sporo tu cennych, zabytkowych kościołów, ale na szczególną uwagę zasługuje Rynek z Ratuszem.

Zamek krzyżacki w Malborku
Wpisany na listę Unesco w 1997 roku, to XIII-wieczny, warowny klasztor Zakonu Krzyżackiego - siedziba Wielkiego Mistrza. Zamek w Malborku jest jednym z, jeśli nie najpopularniejszym zamkiem w całej Polsce. Bardzo chętnie odwiedzany przez turystów, zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale i ogromem.

Kalwaria Zebrzydowska
Manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy wraz z parkiem pielgrzymkowym wpisany na Listę Unesco w 1999 roku. Sanktuarium jako kompleks pochodzi z XVII wieku i od tamtej pory pozostaje niemal niezmieniony, z dróżkami kalwaryjskimi i symbolicznymi miejscami odnoszącymi się do Męki Pańskiej oraz do życia Matki Boskiej. Miejsce to stworzył Mikołaj Zebrzydowski - wojewoda krakowski, na wzór Jerozolimy, którą wzgórza Zebrzydowskie mu przypominały. Nawet nazwy wzgórz i kaplic zostały stamtąd zaczerpnięte.

Kościół Pokoju w Jaworze i Kościół Pokoju w Świdnicy
Kościoły Pokoju na Dolnym Śląsku jako ciekawe i unikalne zabytki są na Liście Unesco od 2001 roku. To największe w Europie budowle sakralne o konstrukcji szkieletowej, a zostały wzniesione w połowie XVII wieku, w następstwie Pokoju Westfalskiego, regulującego kwestie religijne. Ciekawostką jest, że w postanowieniach było kilka warunków, m.in. taki, że świątynie miały powstać z nietrwałych materiałów budowlanych, jak słoma, glina czy drewno, w dodatku bez dzwonnicy i z dala od centrum miasta. Mimo to zachowały się do dziś (dwa z trzech powstałych) i stanowią największe drewniane świątynie na naszym kontynencie.

Drewniane kościoły południowej Małopolski
Na Liście Unesco kościółki znajdują się od 2003 roku, w miejscowościach: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa. Stanowią wyjątkowy przykład różnych aspektów tradycji budowlanych kościołów średniowiecznych w kulturze rzymsko-katolickiej. Są zbudowane w konstrukcji zrębowej. Ten kościółek w Dębnie to prawdziwy unikat, do zbudowania którego nie użyto żadnego gwoździa.

Park Mużakowski
Obiekt transgraniczny polsko-niemiecki, wpisany na Listę Unesco w 2004 roku, to ogromny park krajobrazowy rozciągający się po obu stronach Nysy Łużyckiej, stworzony przez księcia Hermanna von Pückler-Muskau w latach 1815-44, z cudnym zamkiem Bad Muskau po stronie niemieckiej, jednak bez problemu jest dostępny również dla polskich turystów.

Hala Stulecia we Wrocławiu
Hala Ludowa wpisana została na Listę Unesco w 2006 roku, pod swoją pierwotną nazwą jako Hala Stulecia (Centennial Hall in Wrocław). To przełomowa budowla w historii architektury, wykorzystująca żelazobeton, a wzniesiona w latach 1911-13 na terenach Wystawy Stulecia.

Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
Ten transgraniczny polsko-ukraiński wpis na Listę Unesco miał miejsce w 2013 roku. Obejmuje aż 16 cerkwi, w tym 8 na terytorium Polski i 8 na Ukrainie. W Polsce są to: cerkiew Św. Paraskiewy w Radrużu, cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Chotyńcu, cerkiew Św. Michała Archanioła w Smolniku, cerkiew Św. Michała Archanioła w Turzańsku, cerkiew Św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku, cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach, cerkiew Św. Paraskiewy w Kwiatoniu, cerkiew Św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych. Są to cerkwie konstrukcji zrębowej, wzniesione od XVI do XIX wieku jako świątynie prawosławne i greko-katolickie. Poza samymi cerkwiami wpis obejmuje również drewniane dzwonnice, cmentarze i bramy, a wewnątrz cerkwi cenne ikonostasy i polichromie.

Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach
Kompleks podziemi po dawnej kopalni srebra, cynku i ołowiu, wpisany na Listę Unesco 9 lipca 2017 roku. Cały system liczy nawet 300 km. Korytarze ciągną się tu pod całym miastem aż po pobliskie wioski, na różnych wysokościach, a udostępniona Kopalnia pozwala poznać fragment tych podziemi, gdzie zwiedza się pieszo, a część przepływa się łodzią podziemną sztolnią. Przy Kopalni powstał też Skansen Maszyn Parowych, a poza Kopalnią jest też możliwe zwiedzanie Sztolni Czarnego Pstrąga.

Krzemionki - region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego

Tzw. Krzemionki wpisane zostały na Listę Unesco w 2019 roku. Znajdują się na północno-wschodnim krańcu Gór Świętokrzyskich, nad rzeką Kamienną, niedaleko Ostrowca Świętokrzyskiego. Kompleks prehistorycznych kopalń krzemienia pasiastego pochodzi tu z okresu 3900 -1600 roku p.n.e. Składają się na niego: Krzemionki Opatowskie, mniejsze pola górnicze - Borownia i Korycizna oraz prehistoryczna osada górnicza Gawroniec. To jeden z największych obiektów tego typu na świecie, a odkryte tu wielkie komory kopalniane wydrążone na różnych głębokościach nie występują w żadnym innym miejscu na świecie. Wydobywano tu unikatowy i piękny minerał - krzemień pasiasty o szarych odcieniach i jak nazwa wskazuje, w pasy. Ciekawostką jest, że rozprowadzano go w promieniu co najmniej 650 km od kopalni, co potwierdzono znaleziskami w państwach ościennych.

Światowy Geopark Łuk Mużakowa

Geopark Łuk Mużakowa koło Łęknicy stanowi Światowy Geopark Unesco od 2015 roku. Jest to obiekt transgraniczny polsko-niemiecki chroniący morenę czołową zlodowacenia środkowopolskiego, z licznymi kolorowymi jeziorkami pochodzenia antropogenicznego. To cudny zakątek, którego fragment można podziwiać na Geościeżce Dawna Kopalnia Babina. To niezwykle urokliwe miejsce i jak dotąd jedyny światowy geopark Unesco w Polsce.

Obiekty pretendujące do Listy Unesco

Starania o wpisanie na prestiżową Listę Unesco trwają stale zarówno w Polsce, jak i na świecie. Najbliżej tego, by zaistnieć na tej Liście są obecnie w Polsce następujące miejsca: 

Gdańsk – miasto wolności i Solidarności

Gdynia - modernistyczne Śródmieście 

Pieniny - Przełom Dunajca

Kanał Augustowski

Obiekty objęte patronatem Unesco są tak wyjątkowe, że z pewnością są warte zobaczenia, a ja mogę to potwierdzić z własnego doświadczenia, bo poza niektórymi cerkwiami są mi wszystkie znane, a w kilku kompleksach bywaliśmy parokrotnie. Dlatego też mogę Wam je z czystym sumieniem polecić i gorąco zachęcam Was do ich zobaczenia! A jeśli odwiedziłeś którąś z wymienionych atrakcji, podziel się wrażeniami w komentarzu :)