Zamek w Malborku

Zamek w Malborku to najwspanialsza pamiątka po Zakonie Krzyżackim, jaka została na naszych ziemiach. Jest to największy ceglany zamek w Europie, a nawet na całym świecie, wybudowany w stylu gotyckim, z błota, a dokładniej z cegły, którą wytwarza się z gliny. Liczy sobie dziś ponad 700 lat, bo budowę rozpoczęto około 1280 roku, a trwała ona aż do XV wieku. Marienburg czyli zamek Marii, bo taka była nazwa niemiecka Malborka, stał się główną siedzibą Krzyżaków i zaczątkiem państwa zakonnego. Ponoć była to najbardziej ekskluzywna rezydencja ówczesnej Europy. Składała się z 3 potężnych kompleksów zamku Niskiego (Przedzamcza), Średniego i Wysokiego. W sumie zajmował ponad 21 ha, a całość otaczały mury obronne o długości, bagatela, ponad 5 km! Do dzisiaj robi to kolosalne wrażenie, a jakie musiał wywierać na średniowiecznym ludzie? Trudno sobie wyobrazić. A w środku tych wielkich murów, postawionych z ogromnym rozmachem, nawet w największym rozkwicie zamku przesiadywała całkiem skromna załoga. Zamek wysoki zamieszkiwało 35-65 braci, a zamek rezydencjonalny przeznaczony był dla wielkiego mistrza zakonu i 3-4 osób mu towarzyszących. A jak to się stało, że tak mała załoga zdominowała sobie te tereny? Ano całą ideologię oparto na wierze chrześcijańskiej, a ideologia owa mówiła, że wszelka władza od Boga pochodzi i przeciwko Jego woli występować nie wolno. Łatwo też Krzyżacy po wszelkie datki i majątki poddanych sięgali. I choć zakon z ubóstwem się kojarzy, to w Malborku w żaden sposób tego widać nie było. Tu wszystko czynione było z rozmachem i jakością dotąd w średniowieczu nie znaną.

Naj zamku w Malborku

• największy zamek z cegły na świecie - twierdza tak warowna, że nigdy nie zdobyta w sposób militarny, mogła przeżyć 3 lata bez żadnych dostaw, a do części klasztornej prowadziły 4 mosty przerzucone ponad wodą
• największy okap na świecie - z kuchni zamkowej wychodziło najznamienitsze jedzenie doby średniowiecza, potwierdzały to ważne głowy ówczesnej Europy
• największa rzeźba średniowiecznej Europy - Madonna Malborska, liczy 14 metrów, została odtworzona przez współczesnych konserwatorów, pokryta mozaiką zawierającą prawdziwe złoto widać ją na zamkowych murach kaplicy, spod budynku kasy
• największa liczba latryn na zamku w czasach średniowiecza, nawet kucharze mieli swoją wygódkę, a jako papier toaletowy często służyły im liście kapusty, które miały też działanie lecznicze, np. przeciwzapalne
• największa liczba studni na zamku w czasach średniowiecza, co ciekawe na zamku był też dostęp do wody bieżącej
• najstarsze na tych ziemiach ogrzewanie podłogowe - wielkie kamienie w piwnicy były podgrzewane w paleniskach i działały jak akumulacyjne piece, ciepło wydostawało się do sal przez specjalne otwory w posadzkach

Zwiedzanie zamku w Malborku

Zamek w Malborku mieści się na prawym brzegu Nogatu, lecz warto przebyć rzekę, by podziwiać wspaniałą panoramę z przeciwległego brzegu. W swych zabudowaniach zamek składa się z Zamku Średniego, Wysokiego, dziedzińca zamkowego i wewnętrznego oraz Zamku Niskiego. Całość kompleksu zajmuje ponad 21 ha. To ciekawe przeżycie zwiedzać tak ogromne i stare zamczysko, z niezwykle interesującą historią i tajemniczymi zakamarkami. Zamek zwiedza się z przewodnikiem albo audioprzewodnikiem, a czas przejścia trasy turystycznej to około 3 godziny (3,5 godziny z przewodnikiem i około 2,5, z audioprzewodnikiem) Muzeum dokłada starań, aby obiekt był dostępny dla osób niepełnosprawnych, ale nie wszystkie fragmenty zamku można w ten sposób przygotować. Są natomiast przygotowane windy i specjalne toalety. Rodzice małych dzieci mogą zostawić wózek w specjalnie przygotowanym miejscu (można o nie zapytać przy pokazywaniu biletów). Bilety na zamek można kupić wcześniej przez Internet. Możliwe jest także nocne zwiedzanie zamku!

Zwiedzanie zamku odbywa się Trasą Historyczną i Trasą Zieloną. Trasa historyczna jest połączeniem Trasy Zielonej i najbardziej reprezentacyjnych wnętrz zamku malborskiego. Zobaczysz na niej w Zamku Średnim między innymi Wielki Refektarz i I. piętro Pałacu Wielkich Mistrzów - to prawdziwe arcydzieła architektury gotyckiej. Po przejściu przez most nad tzw. suchą fosą, wejdziesz do Zamku Wysokiego - siedziby głównego konwentu krzyżackiego w Prusach i na Pomorzu. Tu dostępne są malownicze tarasy z kaplicą Św. Anny - grzebalną kaplicą wielkich mistrzów, główny dziedziniec , krużganki i tzw. Kapitularz. Ogromne wrażenie robi kościół Najświętszej Marii Panny, jeszcze niedawno pozostający w stanie bardzo kiepskim. Obecnie zachwyca swą architekturą i symboliką. Warto wejść tutaj na dłuższą chwilę. W tej części zamku zobaczysz też mroczne wnętrze wieży sanitarno-obronnej Gdanisko. Ciekawostką jest, że w przyziemiach zamku znajduje się cela, w której był trzymany kuzyn króla Władysława Jagiełły - Witold. Kiedyś więzienie to było dostępne dla każdego lecz po zbyt częstym zamykaniu niewinnych osób wejście zostało na stałe zamknięte. Warta trudu jest natomiast wspinaczka na wieżę zamkową - widok z niej zapiera dech w piersiach!

Zamek na liście Unesco

Zamek w Malborku jest tak unikatowy i wspaniały, że nie ma w tym nic dziwnego, że już w poprzednim stuleciu, a dokładniej w 1997 roku, został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego Unesco. To chyba najpopularniejszy zamek w Polsce, bardzo chętnie odwiedzany przez turystów, również zza granicy. Warto tutaj być i poznać tą perłę średniowiecznego budownictwa. Najtrudniejszy czas dla zamku w Malborku to działania II wojny światowej, ale po utworzeniu Muzeum zamek został odbudowany, a właściwie jego rekonstrukcja trwa do dziś, przy pomocy norweskich grantów.

Widowisko Światło i Dźwięk

Niezwykłe wrażenie robi też widowisko Światło i dźwięk, które odbywa się na zamku w sezonie turystycznym. W ogarniętym mroku, pięknie oświetlonym zamku rozchodzą się dźwięki oręża, rżenie koni oraz ciekawe opowieści lektora. Całość trwa około 50 minut.

Oblężenie Malborka

Od 2000 roku na zamku w Malborku odbywa się jedna z największych historycznych imprez plenerowych w Europie. Każdego roku w drugiej połowie lipca zastępy rycerzy z różnych bractw polskich i zagranicznych ruszają na oblężenie twierdzy malborskiej, jak to miało miejsce za czasów króla Jagiełły 600 lat temu. To wspaniała okazja na bliższe poznanie zamku i jego historii.

Zobacz nasz ranking: Najpiękniejsze zamki w Polsce. Top 15

Historia zamku w Malborku

Czasy krzyżackie

Budowę zamku rozpoczęto około 1280 roku, ale znamiennym rokiem dla tej warowni okazał się rok 1309, kiedy wielki mistrz Zakonu Siegfried von Feuchtwangen przeniósł do Malborka swój urząd, a tym samym Marienburg stał się stolicą państwa zakonnego - jednego z najpotężniejszych państw na południowym wybrzeżu Bałtyku. Miało to miejsce 14 września 1309 roku. Szybko przystąpiono więc do rozbudowy twierdzy, tak by była ona godna swej roli. Owa rozbudowa trwała blisko 40 lat i przekształciła dom konwentualny w silnie umocniony Zamek Wysoki, otoczony głębokimi fosami i kilkoma pierścieniami murów obronnych. Dawne podzamcze stało się obszernym i wygodnym Zamkiem Średnim, w którym gościli rycerze z Europy Zachodniej. Była to wówczas najbardziej ekskluzywna rezydencja na kontynencie. Mieściła, poza budynkami mieszkalnymi, Wielki Refektarz, Infirmerię dla starszych i chorych braci oraz Pałac Wielkich Mistrzów. Na przełomie XIV i XV stulecia powstała trzecia część warowni - Zamek Niski zwany odtąd Przedzamczem, złożony m.in. z wielkiej zbrojowni, spichlerza nad brzegiem Nogatu oraz szeregu budynków gospodarczych. Całości strzegły fosy i mury obronne z licznymi wieżami, połączone z umocnieniami miasta Malborka.

Czasy polskie

W trakcie wojny trzynastoletniej, w czerwcu 1457 roku do Malborka wkroczył polski król Kazimierz Jagiellończyk i rozpoczęły się na 315 lat tzw. "czasy polskie" zamku. W tym czasie funkcje poszczególnych części twierdzy uległy zmianie. Zamek Wysoki przestał być klasztorem i stał się gospodarczym zapleczem twierdzy. Załoga wojskowa i kadra urzędnicza mieszkała na Zamku Średnim, a przedzamcze stało się ściśle militarnych. Niestety zadbany przez Krzyżaków zamek, w czasach polskich podupadł, bowiem brakowało środków na utrzymanie tak ogromnego założenia. Co ciekawe, potop szwedzki nie spowodował większych strat w głównej warowni, ale wywołał je przypadkowy pożar dachów Zamku Wysokiego w maju 1644 roku, kiedy zniszczyły się m.in średniowieczne krużganki. Najpierw odbudowano dach nad kościołem, ale pozostałe fragmenty długo czekały na naprawę, co spowodowało zawalenie sklepień w Kapitularzu w 1675 roku. Dopiero król August II w połowie XVIII wieku nakazał położenie nowych dachów na Zamku Wysokim, zaś wieżę główną zwieńczono hełmem z latarnią. W latach 1756-67 na miejscu dawnej Wieży Kleszej zbudowano obszerne kolegium jezuickie.

Czasy pruskie - rozbiórka i odbudowa zamku

We wrześniu 1772 roku Malbork zajęły wojska pruskie, które kwaterowały na Zamku Wysokim. To był czas sporych zniszczeń dla zamku. W celu powiększenia koszar, zamurowano krużganki i wykuto bramę w skrzydle południowym, w Wielkim Refektarzu urządzono salę musztry konnej - powiększono portal, zerwano ceramiczną posadzkę i zamurowano część okien. Część zamku postanowiono rozebrać, zamurowano średniowieczne otwory okienne, a na rozkaz króla Fryderyka Wilhelma III w Zamku Wysokim stworzono magazyny wojskowe. Spotkało się to z protestami, ważny stał się artykuł królewieckiego studenta - Maxa von Schenkendorfa, który ukazał się w berlińskiej gazecie w 1803 roku. Autor zaprotestował w nim przeciw burzeniu średniowiecznego zabytku, co faktycznie przyczyniło się do zaprzestania dalszej rozbiórki.

W 1816 roku powołano Zarząd Odbudowy Zamku w Malborku, który miał doprowadzić do odbudowy średniowiecznej twierdzy zgodnie z duchem historii. Poczyniono wiele prac, jednak spora część budziła kontrowersje wśród ówczesnych historyków sztuki. Nieprzychylnie wyrażał się o nich Aleksander Ferdinand von Quast, od 1848 roku pierwszy konserwator zabytków Prus. Wkrótce przejął on kierownictwo nad odbudową. Z jego inicjatywy m.in. zabezpieczono żelaznymi kotwami osuwającą się ścianę zachodnią Wielkiego Refektarza oraz uzupełniono braki w mozaikowej figurze Marii z Dzieciątkiem na wschodniej elewacji kościoła zamkowego. W 1881 roku rząd pruski zdecydował o rozpoczęciu odbu­dowy kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim. Pracami kierował młody zdolny archi­tekt Konrad Emma­nuel Steinbrecht, który kierował się zasadą: żaden krok w innym niż historycznym duchu. W tym czasie Wilhelm II Hohenzollern wielokrotnie wizytował na zamku malborskim. Do roku 1900 zakończono zasadnicze prace na Zamku Wysokim, kiedy odbudowano najważniejsze wnętrza - kościół Najświętszej Marii Panny, kaplicę św. Anny, Kapitularz, Kuchnię, Jadalnię i Świetlicę konwentu. Prace na Zamku Średnim trwały aż do 1918 roku. 
W 1922 roku, po 40 latach pracy w Malborku, Konrad Steinbrecht przeszedł na emeryturę, a jego następcą został Bernhard Schmid - konserwator zabytków Prus Zachodnich, po którego nadzorem zamek uzyskał swój ostateczny kształt. Obiekt wyposażony w szereg mebli stał się w okresie międzywojennym muzeum.

II wojna światowa

W 1933 roku na wieży zamkowej zawisła flaga III Rzeszy, a obiekt stał się miejscem częstych spotkań nazistów. 1 września 1939 roku w Wielkim Refektarzu gauleiter Forster ogłosił powrót do Niemiec terenów położonych na lewym brzegu dolnej Wisły. Sprowadzono tu kopie chorągwi krzyżackich z krakowskiego Wawelu. Później w sali tej ślubowała młodzież wstępująca do Hitlerjugend oraz żołnierze wyruszający na front wschodni. W 1941 roku zabezpieczono obiekt przed skutkami nalotów bombowych. Niestety zamek, jak i cały Malbork, bardzo mocno ucierpiały w 1945 roku. W wyniku ciężkich walk z jednostkami 2 rosyjskiej Armii Uderzeniowej zniszczono blisko 80 procent zabudowy Starego Miasta. Poważnie uszkodzono wschodnie partie zespołu zamkowego – prezbiterium kościoła z mozaikową figurą Marii z Dzieciątkiem, wieżę główną, skrzydło wschodnie Zamku Średniego i zabudowę Przedzamcza. 8 marca wycofujące się oddziały niemieckie wysadziły w powietrze mosty na Nogacie.

Lata powojenne i Muzeum

Pod koniec lat 40. wyburzano pozostałości zabudowy Malborka, zaś zrujnowaną warownię przejęło Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Rozpoczęto prace zabezpieczające - po rozminowaniu terenu naprawiono bramy i dachy. Przez dziesięć kolejnych lat zamkiem opiekowało się Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Wzmożony ruch turystyczny sprawił, że postanowiono podjąć dalsze prace remontowe. Pod koniec lat 50. o zabytek zaczął dbać Społeczny Komitet Odbudowy Zamku, który nie tylko chciał zamek remontować, ale i udostępnić go turystom w formie muzeum.

Tak w 1961 roku powstało Muzeum Zamkowe, które nie tylko zajmuje się bieżącym ruchem turystycznym, ale również dalszą odbudową, zagospodarowaniem i utrzymaniem zamku. Ponadto prowadzona jest tutaj działalność naukowa w zakresie archeologii Dolnego Powiśla oraz historii sztuki i kultury Prus Królewskich. Początkowo muzeum dysponowało tylko zachowanymi detalami architektonicznymi oraz nielicznymi eksponatami rzeźby średniowiecznej i mebli pseudogotyckich z końca XIX wieku. Obecnie ogólna liczba muzealiów liczy tu ponad 40 tysięcy. Są to cenne zbiory, m.in. zaliczana do największych w Europie kolekcja średniowiecznych elementów architektonicznych, unikatowy w skali światowej zbiór artystycznych wyrobów z bursztynu, efektowny zestaw dawnej broni i uzbrojenia czy nawiązująca do historycznych mennic malborskich bogata kolekcja numizmatów. Każdego roku muzeum na zamku w Malborku odwiedza ponad pół miliona turystów z całego świata.

Filmowy zamek malborski

Tak wspaniały obiekt musiał być i faktycznie był, i nadal jest, obiektem pożądania filmowców. Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci wiele razy wykorzystywano zamek w Malborku jako scenerię filmów oraz seriali. I tak kręcono tutaj słynnych "Krzyżaków" w 1961 roku, a rok później pojawili się filmowcy, żeby nakręcić film "Pan Samochodzik i templariusze". To wtedy pojawił się mit funkcjonujący do dziś, że na zamku znajduje się zapadnia do pozbywania się ludzi w tajemniczych okolicznościach. Zamek pojawił się też w scenach "Królowej Bony", "Króla Olch", "Pana Twardowskiego" czy w filmie "Przyłbica i kaptury". Nowsze produkcje kręcone na malborskim zamku to "Wiedźmin", słynna "Korona królów" oraz amerykański do filmu "Habit i zbroja". Zobacz też nasz film z zamku w Malborku

Kilka ciekawostek o Zakonie Krzyżackim

• Pełna nazwa Zakonu Krzyżackiego brzmi Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie
• Zakon powstał jako bractwo szpitalników w Akce, w czasie trzeciej wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej w roku 1190, zajmowali się wtedy chorymi i rannymi pielgrzymami
• Zakon krzyżacki był zakonem rycerskim, złożonym z mnichów-rycerzy i brał udział w krucjatach, zakon krzyżacki był jednym z trzech największych takich zgromadzeń obok templariuszy oraz joannitów, które powstały na fali krucjat w XI i XII wieku
• Na czele zakonu stał wielki mistrz, w 1209 roku został nim inteligentny i przebiegły Hermann von Salza, który na tym urzędzie panował 30 lat i który zaplanował opanowanie Pomorza Gdańskiego
• Około 1229 roku Krzyżacy rozpoczęli podbój Prusów na Ziemi Chełmińskiej, za zgodą mazowieckiego księcia Konrada
• W 1309 roku siedzibę wielkiego mistrza przeniesiono do nowej warowni w Malborku, zbudowanej z wielkim rozmachem w latach 1275-1300. Wielkim mistrzem Zakonu był wówczas Siegfried von Feuchtwangen. Od tej pory Krzyżacy mocno zagrażali Koronie, byli świetnie zorganizowani, zdeterminowani i chętnie przyjmowali od wiernych pieniądze, zasłaniając się wiarą i pokutą
• 15 lipca 1410 roku odbyła się słynna bitwa pod Grunwaldem, która okazała się druzgocącą klęską zakonu. Wielkim mistrzem zakonnym był wówczas Ulrich von Jungingen (1407-1410), a o wydarzeniach tych opowiada książka "Krzyżacy" i nakręcony na jej podstawie film o tym samym tytule. 
• Tak zaczął się powolny upadek państwa zakonnego, który przypieczętowała wojna 13-letnia rozpoczęta w 1454 roku. Wielki Mistrz stał się lennikiem króla Polski, a stolicę państwa zakonnego przeniesiono do Królewca. 
• W 1521 roku wielki mistrz Albrecht Hohenzollern przeszedł na protestantyzm i w 1525 roku na rynku głównym w Krakowie złożył hołd lenny królowi Polski
• Po sekularyzacji zakonu siedziba wielkich mistrzów znalazła się w Bad Mergentheim w Wirtembergii, od początku XIX wieku mieści się w Wiedniu. Wtedy zakon rycerski przekształcono w zakon szpitalny, zgodnie z ideą jego założycieli z końca XII wieku. Od 2000 roku urząd wielkiego mistrza sprawuje w Wiedniu Bruno Plater

Godziny otwarcia i informacje praktyczne

V-X codziennie 9.00-20.00
XI-IV codziennie 9.00-16.00
W sezonie 
Trasa historyczna wt-nd  9.00-19.00 (ostatnie wejście o godz. 17.00)
Trasa zielona pn 9.00-20.00, wt-nd 17.15-20.00 (ostatnie wejście o godz. 19.00). Zwiedzanie części Przedzamcza, przejazdy bramne, dziedzińce Zamku Średniego i Wysokiego, kaplicę św. Anny, tarasy wraz z ogrodem wielkich mistrzów, fosy i międzymurza.
Kasy biletowe 9.00-19.00 (przeszklony budynek naprzeciw zamku, prócz kas kryje sklepik z pamiątkami)
Bilety Trasa historyczna: normalny 60 zł, ulgowy 40 zł, rodzinny (2+2) - 180 zł
Bilet rodzinny w ramach Karty Dużej Rodziny: normalny 40 zł, ulgowy  25 zł
Bilety Trasa Zielona: normalny 30 zł, ulgowy 20 zł, rodzinny  (2+2) - 90 zł
Bilet rodzinny w ramach Karty Dużej Rodziny: normalny 20 zł, ulgowy 15 zł
Bilety można kupić online: https://zamek.malbork.pl/bilety
Uwaga! Poniedziałek jest dniem bezpłatnego zwiedzania Muzeum Zamkowego w Malborku.  W tym dniu dostępna jest tylko Trasa zielona i obowiązuje opłata za audioprzewodnik w wysokości 10,00 zł.
Zwiedzanie Zamku trwa około 3 h i odbywa się z audioprzewodnikiem lub przewodnikiem
Na terenie zamku można płacić kartą płatniczą
Zamek oferuje przechowalnię wózków dla dzieci
Na Zamek nie można zabierać zwierząt, ale jest miejsce, gdzie w sezonie można przechować pupila, trzeba mieć ze sobą ważną książeczkę szczepień
Nocne zwiedzanie możliwe w terminie 15 VI - 15 IX (środa, czwartek i piątek)
W czasie koronawirusa wieża zamkowa jest niedostępna
Parking: zamek nie dysponuje żadnym parkingiem, w okolicy można znaleźć płatne parkingi miejskie lub prywatne
Dogodne parkingi znajdziesz w okolicy ulicy Wałowej, po drugiej stronie Nogatu, skąd przyjemnym spacerkiem z cudnym widokiem na zamek można mostem przejść pod sam zamek.

Adres

Zamek - Muzeum w Malborku
Starościńska 1, Malbork
tel. 55/ 647-09-78
www.zamek.malbork.pl

GPS: 54°2'25N, 19°1'40E

Malbork noclegi

Malbork to zdecydowanie interesujące miejsce, do którego warto się wybrać. Klikając w ten link znajdziesz noclegi w tym miejscu. Możesz również skorzystać z wyszukiwarki noclegów znajdującej się poniżej.
Zamawiając nocleg za naszym pośrednictwem wspierasz nas, za co z góry dziękujemy!

Mapa z zaznaczonymi atrakcjami

Częste pytania i odpowiedzi