Jaskinia Raj w Chęcinach. Perła Gór Świętokrzyskich z Centrum Neandertalczyka

Name: Jaskinia Raj
Rating: 4.7

Anna Piernikarczyk · Aktualizacja: 2025-04-17

4.7

Jaskinia Raj to prawdziwa perełka Geoparku Świętokrzyskiego. Uchodzi za najpiękniejszą jaskinię w Polsce, wraz z Niedźwiedzią w Kletnie. I faktycznie jest cudowna. Stanowi rezerwat, dlatego ruch turystyczny jest tutaj ograniczony, ale jest czynna przez większą część roku. Trasa liczy 180 metrów długości, a spacerując nią, zobaczysz fantastyczne nacieki. Nie tylko takie znane, jak stalaktyty i stalagmity, ale też harfę, perły jaskiniowe czy heliktyty. Mieszkał tu niegdyś człowiek neandertalski, a najnowsze badania chcą odkryć tajemnicę, czy również homo sapiens. Normalnie w jaskini nie można wykonywać zdjęć, ale my mieliśmy zgodę, także zapraszamy, delektujcie się tym podziemnym światem!

Jaskinia Raj

Lokalizacja i dojazd do Jaskini Raj

Jaskinia Raj powstała we Wzgórzu Malik, w Chęcinach, 10 km na południowy - zachód od Kielc. Z tej stolicy regionu dojedziesz tu drogą nr 762, po czym za Nowinami, a przez Chęcinami należy skręcić w prawo, w ulicę Dobrzączka. Parking znajduje się kilkaset metrów przed wejściem do jaskini. To prowadzi sztuczną sztolnią wykopaną w miejscu, gdzie dawniej znajdował się otwór groty.

Jaskinia Raj - zwiedzanie

Jaskinia Raj to jedna z najpiękniejszych atrakcji Gór Świętokrzyskich! To typowa jaskinia krasowa rozwinięta w wapieniach. Długość tego naturalnego systemu wynosi 240 metrów, a głębokość 9,5 metra. Do zwiedzania udostępniony jest fragment korytarzy o długości 180 metrów. Tylko pod opieką przewodnika. Trasa jest oświetlona, choć światło zapala się tylko podczas zwiedzania, aby nie ingerować nadto w mikroklimat podziemi i nie narażać nacieków. Dlatego nie można tu wykonywać zdjęć, dodatkowo natężenie ruchu jest kontrolowane, a liczba turystów wpuszczanych do jaskini, ograniczona. Dlatego bilety do jaskini najlepiej rezerwować wcześniej, poprzez oficjalną stronę jaskini. W czasie spaceru można też zobaczyć przelatujące bądź hibernujące nietoperze, a także z rzadka pająki sieciarze jaskiniowe (meta menardi). Te ostatnie mają dość pokaźne rozmiary, ale trzymają się z dala od człowieka i nie są niebezpieczne, choć ich ukąszenie jest bolesne, porównywalne do użądlenia osy.

Jeszcze przed wejściem do podziemi, w pawilonie wejściowym zwiedza się wystawę muzealną, m.in. z rekonstrukcją obozowiska rodziny neandertalskiej i znaleziskami z jaskini.

Jaskinia Raj

Jaskinia Raj w Chęcinach

Pająk sieciarz jaskiniowy

Nacieki w Jaskini Raj

Jaskinię odkryto stosunkowo niedawno i całkowicie przypadkowo, a w dodatku szybko ją zabezpieczono, toteż szata naciekowa zachowała się tutaj w bardzo dobrej formie i pokrywa cały obiekt. Występują tu niemal wszystkie formy nacieków, od tych popularnych, jak stalaktyty, stalagmity, czy połączone stalagnaty (kolumny naciekowe), przez żebra, polewy, draperie, pola ryżowe, aż po bardzo rzadkie, jak pizolity, czyli perły jaskiniowe czy heliktyty.

Jaskinia Raj w Chęcinach

Jaskinia Raj

Szczątki zwierząt oraz narzędzia w Jaskini Raj

Spąg korytarzy, czyli dno, wypełnia namulisko. W nim odnaleziono wiele fragmentów szkieletów zwierząt plejstoceńskich, w tym: lwa stepowego (jaskiniowego), hieny jaskiniowej, mamuta włochatego, niedźwiedzia jaskiniowego i brunatnego, nosorożca włochatego, dzikiego konia europejskiego, wielka szarego, pieśca (lisa polarnego), zająca bielaka czy renifera.

W osadach jaskini stwierdzono też ślady pobytu w jaskini człowieka neandertalskiego sprzed 40 tysięcy i 60 tysięcy lat. Dowody na okresowe zasiedlenie jaskini przez ten gatunek jest niewątpliwe. Nie odkryto bezpośrednich szczątków, ale wiele jego narzędzi. Prawdopodobnie też zamieszkiwała jaskinię bardzo wczesna, europejska odmiana człowieka rozumnego.

Jaskinia Raj w Chęcinach

Jaskinia. Rezerwat i element Geoparku Świętokrzyskiego UNESCO

Ze względu na bogatą szatę naciekową, walory naukowe i dydaktyczne, Jaskinię Raj objęto ochroną jako rezerwat przyrody. Jest to również chronione stanowisko archeologiczne, w którym wciąż prowadzone są badania. Ciekawostką jest to, iż w 1994 roku na Górze Malik zainstalowano Stację Geoekologiczną, badającą oddziaływanie zakładów przemysłu w rejonie Białego Zagłębia na mikroklimat wnętrza jaskini oraz na środowisko przyrodnicze jej okolicy.

Od 2021 w okolicy funkcjonuje Geopark Świętokrzyski włączony do Światowej Sieci Geoparków UNESCO. Jaskinia stanowi ważny element tego Geoparku. To pierwszy geopark Unesco leżący w całości w Polsce.

Jaskinia Raj

Historia i odkrywcy Jaskini Raj

Jaskinię odkryto dość późno i całkowicie przypadkowo. W 1963 roku odsłonięto szczelinę prowadzącą w głąb jaskini, podczas wydobywania wapienia na północnym zboczu wzgórza Malik. Oczywiście wówczas nie wiedziano, że szczelina ta oznacza jedną z najpiękniejszych jaskiń w Polsce.

Rok później, we wrześniu 1964 roku czterech uczniów Technikum Geologicznego z Krakowa odbywało praktyki terenowe w okolicach Chęcin, pod opieką nauczycielki Boczarowej. Odnaleźli oni ową szczelinę i postanowili zajrzeć do środka. Jakież było ich zdziwienie i zachwyt, kiedy odkryli we wnętrzu tak piękne nacieki. Nazwiska chłopców to: Bogusław Bałdun, Zbigniew Bochajewski, Włodzimierz Łucki i Wojciech Pucek vel Grabski. Jaskinię szybko zabezpieczono i przygotowano do zwiedzania i już od 1972 roku jest udostępniona dla turystów.

Odkrycia w Jaskini Raj

Jaskinia powstała w skałach liczących 380 milionów lat. Co ciekawe, odnaleziono tutaj ślady człowieka neandertalskiego, który mieszkał tutaj około 50.000 lat temu (najpewniej dwukrotnie: 40 tysięcy i 60 tysięcy lat temu). Nie znaleziono szczątków samego człowieka, ale wiele narzędzi, którymi się posługiwał, a także wiele szczątków zwierząt plejstoceńskich (prehistorycznych). Co ciekawe, nowe badania chcą udowodnić, że mieszkał tu również homo sapiens. W jaskini bowiem odnaleziono stosy poroży reniferów. Kiedyś myślano, że to człowiek neandertalski był za to odpowiedzialny, ale współczesne badania temu przeczą, bo odnaleziono je w innej warstwie namuliska. Badana jest więc hipoteza, czy “zapory” z poroży nie są dziełem homo sapiens, którzy mogli używać ich do palenia ognisk w okresie załamania klimatu. Podczas badań w 2024 roku odkryto naprawdę wiele cennych znalezisk, które obecnie są badane, po czym przynajmniej część zostanie wyeksponowana w Jaskini Raj.

Jaskinia Raj

Nazwa jaskini

Jaskinia Raj nazwę zyskała za sprawą chłopców odkrywców. Mówi się, że odnosi się do raju geologów, jakim właśnie jest ten obiekt. Ale być może jest to również przeciwieństwo nazwy pobliskiej jaskini Piekło, która znana była już wcześniej, a której szata naciekowa jest znacznie uboższa. Co ciekawe, pomiędzy nimi można też odnaleźć jaskinię o nazwie Czyściec.

Centrum Neandertalczyka

W pawilonie Jaskini Raj powstało niewielkie muzeum, w którym podczas zwiedzania zobaczyć można niezwykle realistyczne postaci w skórach, przedstawiające naszych przodków, neandertalczyków, którzy zamieszkiwali jaskinię. Zobaczysz tu również znaleziska odkryte w podziemiach. W planach jest również powstanie nowoczesnego, multimedialnego Centrum Neandertalczyka, które znacząco przybliży życie naszych odległych przodków.

Jaskinia Raj w Chęcinach

Informacje praktyczne

Jaskinia Raj
ul. Dobrzączka, Chęciny
Wzgórze Malik
https://jaskiniaraj.pl/
Długość trasy jaskini wynosi 180 m
Jest oświetlona.
Pojawią się kilka schodów.
Zwiedzanie trwa około 45 minut
Bilety najlepiej zarezerwować wcześniej, bo ruch jest ograniczony i są limity wejść
Temperatura powietrza w jaskini jest stała w ciągu roku, wynosi około 9 stopni Celsjusza
Wilgotność powietrza jest stała i wysoka, wynosi około 95 %
Kilkaset metrów od wejścia do jaskinia znajduje się parking

Noclegi w Górach Świętokrzyskich

Oto lista polecanych i sprawdzonych przez nas noclegów.

Pensjonat Łysica w Świętej Katarzynie 28.1 km

Tutaj znajdziesz duży wybór noclegów. Zamawiając nocleg na Booking.com za naszym pośrednictwem wspierasz rozwój naszego bloga, za co z góry dziękujemy! To pomoże nam w dotarciu do wielu ciekawych miejsc, które później chętnie Wam pokazujemy i dzielimy się z Wami naszymi doświadczeniami i informacjami.

Co zobaczyć w okolicy?

Jeśli szukasz więcej pomysłów na ciekawe miejsca do odwiedzenia, mamy dla Ciebie kilka propozycji w okolicy. W promieniu 30 kilometrów znajduje się kilka atrakcji, które warto dodać do swojego planu podróży.