Świętokrzyski Park Narodowy - gołoborza, szczyty, szlaki, atrakcje

Świętokrzyski Park Narodowy zaprasza w jedyne w Polsce góry położone w centralnej części kraju. Zacne i wiekowe. Choć niewysokie, to jakże ciekawe i unikalne. Dostępne dla każdego, bo spacerowe, zielone, rozśpiewane ptasim trelem. 

Prastare Góry Świętokrzyskie zachwycają łagodnymi szczytami i malowniczymi szlakami, starożytnymi dymarkami i niezwykle ciekawą geologią. Nade wszystko jednak cenną przyrodą. Dziś właśnie o tym chciałam Wam nieco opowiedzieć. 

Świętokrzyski Park Narodowy swym zasięgiem obejmuje przede wszystkim Łysogóry - najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich, wraz z dominującą Łysicą, o wysokości 614 m n.p.m. Mimo tego, że liczba ta nie jest zbyt imponująca, wierzchołek należy do Korony Gór Polski. To najstarsze i zarazem najniższe góry w Polsce, silnie zerodowane, czyli zniszczone przez miliony lat oddziaływania przeróżnych czynników. Niosą jednak bardzo ciekawą geologię w postaci unikalnych, prastarych skał i ogromnego bogactwa minerałów, a także cenną przyrodę ożywioną. Znamienne są tutaj słynne gołoborza!

Gołoborza w Świętokrzyskim Parku Narodowym

Gołoborza to najbardziej charakterystyczny element krajobrazu tego regionu. Są to obszary bezleśne, zbudowane z bloków kambryjskiego piaskowca kwarcytowego, powstałych ponad 500 mln lat temu. To swoiste rumowisko, tworzone przez potrzaskane głazy. Znajdują się na stokach pasm górskich, a nazwa gołoborze to termin ludowy. Tak miejscowa ludność nazwała te miejsca, ponieważ są gołe od boru.

W Świętokrzyskim Parku Narodowym gołoborza zajmują obszar około 22 ha. Największe z nich powstało na Łysej Górze, czyli Świętym Krzyżu. Jest jednym z największych w tej części Europy polem nagiej pokrywy blokowej. Nosi ono imię znanego botanika prof. Kobendzy. Można je podziwiać z platformy widokowej na szczycie Łyśca (Świętego Krzyża), która jest dostępna odpłatnie.

Atrakcje Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Świętokrzyski PN jest atrakcyjny również ze względu na znajdujące się tu liczne zabytki. Przez Park przebiega kilka pieszych szlaków turystycznych, w tym czerwony Główny Szlak Świętokrzyski. Niemal w całym parku zabronione jest poruszanie się rowerem. Zobacz najlepsze atrakcje ŚPN i jego najbliższych okolic:

Łysica

To najwyższy szczyt pasma, o wysokości 614 m n.p.m. Składa się z dwóch wierzchołków - Łysicy i Skały Agaty. Ciekawostką jest, że długo uważano, że ten pierwszy jest najwyższy, ale wg najnowszych badań to Agata jest kilkadziesiąt centymetrów wyższa. Leży ona około 700 metrów dalej na czerwonym Głównym Szlaku Świętokrzyskim. Oficjalnie do Korony Gór Polski nadal zaliczana jest Łysica i to na niej znajdziesz pieczątkę do książeczki KGP. Na Łysicę najlepiej dojść czerwonym szlakiem ze Świętej Katarzyny, spod klasztoru. Przy wejściu na szlak czeka parking, wiosną był bezpłatny.

Święty Krzyż

To najpopularniejszy szczyt w regionie, o wysokości 595 m n.p.m. Dojdziesz tu terenowym niebieskim szlakiem nazywanym Drogą Królewską, z parkingu w Nowej Słupi (około 2 km), lub asfaltową trasą z parkingu w Hucie Szklanej (około 2 km). Oba parkingi są płatne. Miejsce to zasłynęło z sabatów czarownic, bo wg legendy właśnie tutaj one się odbywały. Zakończyła je ponoć dopiero budowa kościoła w czasach średniowiecza.

Muzeum Przyrodnicze ŚPN

To multimedialne muzeum na szczycie Łyśca, dostępne odpłatnie. Dominują tu wystawy przyrodnicze, opisujące bogactwo flory i fauny oraz skarby geologiczne tego regionu. Są też sekcje poświęcone dziejom tej ziemi. Poznasz tu historię pierwotnego wytopu żelaza na tych ziemiach.

Klasztor na Świętym Krzyżu

Jeden z najstarszych jeśli nie najstarszy klasztor w całej Polsce. Ufundował go Bolesław Krzywousty w XII wieku. Opactwo skrywa relikwie Drzewa Krzyża Świętego, stąd nazwa całego województwa. Klasztor można zwiedzać (opłata co łaska), a dodatkowo odpłatnie można wejść do krypt

Platforma widokowa na szczycie Łyśca

To dostępna odpłatnie metalowa konstrukcja, z której podziwiać można zarówno największe w Polsce gołoborze, jak i szeroką panoramę okolicy.

Wał kultowy na Łysej Górze

Ten popularny szczyt otacza kamienny wał zbudowany z głazów piaskowca kwarcytowego. Ciągnie się na długości około 1,5 km. Prawdopodobnie nie były tylko obronne. Choć nie zostało to do końca potwierdzone, uważa się, że pełniły funkcje religijnych kręgów kultowych. Są najpewniej dowodem istnienia we wczesnym średniowieczu na Łyścu ośrodka kultu pogańskiego, dlatego czarownica na miotle to symbol tego regionu i element wielu pamiątek.

Muzeum Starożytnego Hutnictwa w Nowej Słupi

To nowoczesne, multimedialne i ciekawe muzeum o dawnych piecach dymarskich i wytapianiu żelaza. W czasach starożytnych te okolice były, poza Cesarstwem Rzymskim, największym ośrodkiem wytopu żelaza w całej Europie. Trudnili się tym mieszkający tutaj wówczas Lugiowie z kultury przeworskiej.

Chełmowa Góra

To wierzchołek o wysokości 351 m n.p.m., niewielka enklawa parku narodowego na północ od Nowej Słupi. Przecina ją czarny szlak. Króluje tutaj modrzew, a niektóre jego okazy mogą pochwalić się 300-letnią historią. A wiesz, że żyje tu blisko 90 gatunków ptaków? Jeszcze większą ciekawostką są tu wielkie mrowiska, można ich tu znaleźć około 500!

Bukowa Góra

To szczyt o wysokości 484 metry n.p.m., najwyższy punkt Pasma Klonowskiego. Charakterystycznym elementem są tu okazałe wychodnie starych piaskowców. Oparły się wietrzeniu, największe z tych skał osiągają 5 metrów wysokości, niestety niektóre pokrywają graffiti, co bulwersuje.

Dąb Bartek w Zagnańsku

To jedno z najstarszych i najpopularniejszych drzew w Polsce, liczy blisko 700 lat i ma 28,5 m wysokości. Od lat słyszy się, że jest w kiepskim stanie. Myślałam, że zostaniemy tutaj już stare, schorowane drzewo, a tak naprawdę jest niezwykle okazałe. Wykiełkowało, gdy w Polsce panował król Kazimierz Wielki. Ponoć sam Jan III Sobieski ukrył w Bartku skarby. Mówi się o flaszce wina i szabli tureckiej

Muzeum Minerałów i Skamieniałości w Świętej Katarzynie

Ciekawe i barwne muzeum, w którym znajdziesz unikalne okazy z całego świata oraz te, które są znane tylko z Ziemi Świętokrzyskiej, jak np. niezwykły krzemień pasiasty. Na miejscu możesz kupić ciekawą pamiątkę, np. bransoletkę z wybranych kamieni, ja kupiłam aż dwie!

Zalew Wilków

Zalew ujmująco pięknie rozlewa się u stóp Łysicy, 3 km od Świętej Katarzyny. Zalew oddano do użytku w 2005 roku i szybko stał się ulubionym miejscem spacerów i rekreacji. W sezonie działa tu wypożyczalnia sprzętu pływającego z dużą piaszczystą plażą. Przez cały rok natomiast dostępny jest plac zabaw dla dzieci, a także ścieżka o długości ponad 2 kilometrów, ciągnąca się wokół zalewu. Na miejscu czeka bezpłatny, duży parking.

Dzbaniska Źródliska

W niewielkich Kapkazach pod Bukową Górą znajdziesz źródła, w ciekawy sposób obudowane w formie dzbanów. Dokonali tego miejscowi artyści - twórcy Szkoły Wrażliwości. To niezwykła ciekawostka.

Puszcza Jodłowa

Lasy Gór Świętokrzyskich rozsławił Stefan Żeromski w poemacie o tej samej nazwie. To jodłowy bór mieszany o charakterze endemicznym, co oznacza, że występuje tylko w danym miejscu. Owa Puszcza Jodłowa rośnie tylko na terytorium Polski, a jej największe połacie spotkasz w Górach Świętokrzyskich oraz na Roztoczu. W Świętokrzyskim Parku Narodowym przyroda w tych lasach rządzi się swoimi prawami, praktycznie bez udziału człowieka.

Jarzębina Świętokrzyska

Rumowiska są trudnym siedliskiem dla roślin, jednym z nielicznych drzew, jakie pojawia się na obrzeżach skalnych rumowisk, jest światłożądna jarzębina. System korzeniowy tego drzewa potrafi przerastać wolne przestrzenie między głazami i docierać do podłoża mineralnego. W terenie owe jarzębiny wyglądają niezwykle ujmująco.

Inne atrakcje w okolicy

• Cudowne źródełko i kapliczka Św. Franciszka na czerwonym szlaku na Łysicę
• Klasztor w Świętej Katarzynie
• Kamieniołom Wiśniówka
• Punkt widokowy na parkingu w Krajnie Pierwszym

Nasz film o Parku Narodowym

Z przyjemnością zapraszamy do naszego filmu o tym urokliwym regionie. 

Rośliny Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Świętokrzyski Park Narodowy liczy ponad 850 gatunków roślin, w tym 35 gatunków drzew. Jest niemal całkowicie porośnięty lasami, głównie bukowo-jodłowymi, zwanymi Puszczą Jodłową. Pojawiają się tu także modrzewie, dęby, lipy, jawory i sosny. Z chronionych roślin można tu spotkać: czosnek niedźwiedzi, przetacznik górski, lilię złotogłów czy pełnik europejski. Zdarzają się storczyki.

Zwierzęta Świętokrzyskiego Parku Narodowego

Bogata jest także fauna Świętokrzyskiego PN, która liczy sobie ponad 4000 gatunków. Można tu zobaczyć 45 gatunków ssaków, w tym sarny, lisy, dziki, a nawet okazałe łosie. Czy wiesz, że w Parku możesz spotkać 150 gatunków ptaków, z których aż 118 zakłada tu gniazda. Wśród nich są orliki, sokoły, jastrzębie, myszołowy, a także czarne bociany czy sowy. Na pewno Cię zaskoczy fakt, że w na tym terenie występuje aż 611 gatunków motyli!

Historia Parku

Świętokrzyski Park Narodowy powstał w 1950 roku, nieco na wschód od Kielc - stolicy regionu. Już na początku XX wieku narodziła się idea objęcia ochroną Łysogór. W 1908 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze ubiegało się o utworzenie rezerwatu przyrody, a także rozpoczęto starania o utworzenie na tym obszarze parku narodowego.

W 1920 roku powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat ścisły. Objął kompleks lasu z naturalnym stanowiskiem modrzewia polskiego na Chełmowej Górze. W 1924 roku powstały kolejne dwa rezerwaty: na Łysej Górze i Łysicy. Utworzono też rezerwat częściowy na Miejskiej Górze. 

Kolejne starania przerwały działania II wojny światowej, ale po jej zakończeniu, ostatecznie w 1950 roku utworzono Świętokrzyski Park Narodowy. W 1996 roku powiększono go o część Pasma Klonowskiego i kompleks Zapusty.

Obecnie obszar Parku wynosi ponad 7.600 ha, a jego otulina to ponad 20.000 ha. Park obejmuje: Pasmo Łysogórskie z najwyższymi wzniesieniami w Górach Świętokrzyskich, część Pasma Klonowskiego z górami: Psarską (415 m n.p.m.), Miejską (426 m n.p.m.) i Bukową (484 m n.p.m.), część Pasma Pokrzywiańskiego z Chełmową Górą (351 m n.p.m.) oraz część Doliny Wilkowskiej i Dębniańskiej.

Projekt ŚPN "Takie małe, a takie ważne"

Świętokrzyski Park Narodowy w 2023 roku prowadzi ciekawy projekt edukacyjny dla szkół podstawowych. Jego celem jest edukacja dzieci i młodzieży w zakresie znajomości świata pszczołowatych i innych dzikich zapylaczy. Dzieci poznają zwyczaje tych owadów, ale także zagrożenia, z jakimi się one borykają. Działania w ramach projektu mają uwrażliwić młodych ludzi na piękno otaczającego świata, ale przede wszystkim kształtować właściwe postawy odnoście ochrony przyrody.
Projekt realizowany jest dzięki wsparciu Fundacji PGE.

Spacerownik po parkach narodowych

W zaplanowaniu wizyty w Świętokrzyskim Parku Narodowym z pewnością pomoże „Spacerownik”, który możesz pobrać tutaj. Znajdziesz tu wiele ciekawych pomysłów na wycieczki. Spacerownik traktuje też o innych parkach narodowych w Polsce, jak Biebrzański Park Narodowy, Słowiński PN, Roztoczański PN czy Wigierski PN.

Artykuł powstał we współpracy z PGE Polską Grupą Energetyczną, która wspiera Świętokrzyski Park Narodowy.

ŚPN w naszych mediach społecznościowych

Zobacz nasz Post o ŚPN na Facebooku, który bardzo spodobał się naszym Fanom. Jeśli chcesz więcej info od nas, zaobserwuj nasze Profile na FB i IG !

Godziny otwarcia i informacje praktyczne

Muzeum Przyrodnicze ŚPN na Świętym Krzyżu
tel. 41/ 317-70-87, 690-080-034
Ceny biletów do Muzeum i Parku oraz inne informacje o Parku znajdziesz na stronie: www.swietokrzyskipn.org.pl

Adres

Świętokrzyski Park Narodowy
ul. Suchedniowska 4, Bodzentyn
tel. 41/ 311-51-06, 539-670-822

GPS: 50°51'40N, 21°2'51E

Nowa Słupia noclegi

Nowa Słupia to zdecydowanie interesujące miejsce, do którego warto się wybrać. Klikając w ten link znajdziesz noclegi w tym miejscu. Możesz również skorzystać z wyszukiwarki noclegów znajdującej się poniżej.
Zamawiając nocleg za naszym pośrednictwem wspierasz nas, za co z góry dziękujemy!

Zajazd Przystocze  38.8 km

Pensjonat Łysica w Świętej Katarzynie  12.7 km

Mapa z zaznaczonymi atrakcjami