Warmia - historyczna kraina średniowiecznych zamków i kościołów. Zobacz najlepsze atrakcje!

Warmia to historyczna kraina położona w północnej Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim. Ciągnie się od Fromborka na północy, przez Braniewo po Olsztyn na południu, obejmując miejscowości: Lidzbark Warmiński, Reszel, Dobre Miasto, Orneta, Jeziorany, Barczewo czy Biskupiec.

To znacznie rzadziej odwiedzane zakątki tego województwa. Powiedziałabym nawet trochę wciąż niedocenione. A przecież szalenie interesujące, niosące śliczną i cenną architekturę oraz przebogatą historię. I opowieść o człowieku - słynnym astronomie - Mikołaju Koperniku.

Warmia obfituje w ceglane zamki gotyckie, stawiane tu w czasach średniowiecza, głównie za sprawą Krzyżaków, którzy podbijali i chrystianizowali ziemie zamieszkałe przez pogańskie plemiona Prusów. Ale nie tylko warowniami stoi region. Znajdziesz tu niesamowite świątynie, również pobudowane w dużej mierze z czerwonej cegły, imponujące i pamiętające wieki średnie.

Atrakcje na Warmii

Warmia długo pozostawała pod obcym panowaniem, toteż do dziś wyróżnia się swoistą architekturą, strojem ludowym i tradycjami. Miejscowości leżące w granicach historycznej Warmii odznaczają się długimi dziejami. Kryją ciekawe zabytki, przede wszystkim zamki i inne średniowieczne budowle. Ale to również miejsce, które oferuje inne ciekawe atrakcje turystyczne i aktywny wypoczynek nad wodą, bo rozlewa się tu wiele jezior. Każdy kojarzy Mazury z błękitną taflą jezior, ale i Warmia ma się czym pochwalić w tym względzie. Zobacz najlepsze atrakcje Warmii!

Zamek w Lidzbarku Warmińskim

Gotycki zamek w Lidzbarku zdecydowanie jest perłą regionu. Przez wieki był siedzibą biskupów warmińskich, a dziś jest udostępniony do zwiedzania jako oddział Muzeum Warmii i Mazur. Dziedziniec dostępny jest za osobnym biletem, zaś dodatkowo trzeba kupić bilety na wnętrza. Ceny nie są wysokie, a zamek kryje cudowne komnaty, w tym kaplicę czy wielki refektarz, które na nas zrobiły największe wrażenie. Efektowne są też krużganki. Zamek lidzbarski to jeden z głównych elementów Szlaku Zamków Gotyckich.

Termy Warmińskie

Termy w Lidzbarku Warmińskim to nowoczesny, całoroczny obiekt rekreacyjno – wypoczynkowy, wykorzystujący zdrowotne właściwości wód termalnych. Termy oferują różnorodne atrakcje, co sprawia, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. Znajdziesz tu strefę z atrakcjami dla dzieci, basen pływacki, strefę z wannami jacuzzi i mniejszymi basenami. Z jednego z nich można wypłynąć na zewnątrz. Na miejscu czekają też sauny oraz hotel. Woda w basenach jest przyjemnie ciepła, samo powietrze na terenie ośrodka poza sezonem dość chłodne. Tym przyjemniej jest zanurzyć się w wodzie.

Tężnie w Lidzbarku Warmińskim

Tężnie lidzbarskie to obiekt sezonowy. Zimą można wejść na ich teren, ale same tężnie są wyłączone. W sezonie turystycznym spacer wokół tężni ma wymiar zdrowotny. Rozpylany w powietrze aerozol z wody leczniczej sprzyja leczeniu chorób związanych z układem krwionośnym, układem oddechowym, chorobom przemiany materii, a także przy rehabilitacji urazów układu kostno–stawowego.

Kościół farny w Lidzbarku Warmińskim

Kościół Św. Apostołów Piotra i Pawła i Świętego Michała Archanioła to XIV-wieczna świątynia. Późnogotycka, orientowana, murowana z cegły. Korpus jest trójnawowy, halowy, przykryty sklepieniami gwiaździstymi. Wystrój wnętrza jest głównie neogotycki, ale zachowały się tu cenne elementy z czasów gotyku i baroku.

Wysoka Brama w Lidzbarku Warmińskim

Wysoka Brama to jeden z wielu zachowanych elementów średniowiecznych obwarowań miejskich. Kiedyś do Lidzbarka prowadziły 3 bramy, zaś dziś Wysoka to jedyna zachowana brama, choć niekompletna. Pochodzi z końca XIV wieku i jest gotycką budowlą o 4 piętrach. Niestety wnętrza nie są dostępne dla turystów.

Oranżeria w Lidzbarku Warmińskim

Oranżeria góruje ponad miastem i wysokimi schodami. Mieści Miejską Bibliotekę Pedagogiczną i galerię. Odbywają się tu również koncerty i zajęcia edukacyjne. Warto tu wejść, bo spod Oranżerii rozciąga się najładniejsza panorama Lidzbarka.

Katedra we Fromborku

Na Wzgórzu Katedralnym uwagę przykuwa przede wszystkim imponująca katedra. To jedyna na świecie tak dobrze zachowana średniowieczna warownia katedralna i największy kościół Warmii! To od jego patronki - Najświętszej Marii Panny, pochodzi nazwa Frauenburg (Zamek Pani) - spolszczona jako Frombork. Wnętrza dostępne są odpłatnie.

Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

W muzeum tym dowiesz się ciekawych informacji o Mikołaju Koperniku. O jego działalności z różnych dziedzin nauki. Zobaczysz też liczne jego wizerunki - malowane czy rzeźbione. Warto zwiedzić to miejsce.

Wieża Radziejowskiego we Fromborku

Niegdyś była zarazem dzwonnicą i latarnią morską. Dziś możecie tu podziwiać gwiazdy i morze, bo na wieży urządzono punkt widokowy, zaś w przyziemiu Planetarium. Na surowym tle dzwonnicy pięknie prezentuje się sztuka, a i zawieszone tu wahadło Foucaulta. Wieża dostępna jest odpłatnie.

Zamek w Olsztynie

Gotycki zamek kapituły to najcenniejszy zabytek miasta. Mieści Muzeum Warmii i Mazur, które poza galerią sztuki pokazuje cenne pamiątki przeszłości Olsztyna i jego najsłynniejszego mieszkańca - Mikołaja Kopernika. Najsłynniejszym eksponatem w zamku jest tablica astronomiczna Mikołaja Kopernika służąca do przedstawienia pozornego ruchu słońca w dniach bliskich równonocy wiosennej i jesiennej. Astronom wykonał ją podczas swego pobytu na zamku, w pierwszej połowie XVI wieku. Tablica ma wymiary 705x140 cm i została wykreślona ponad wejściem do komnaty, w której mieszkał.

Katedra w Olsztynie

Przepiękna gotycka świątynia z unikalnymi sklepieniami - sieciowymi w nawie głównej i kryształowymi w nawach bocznych. Budowę kościoła Św. Jakuba rozpoczęto w 1315 roku, a kontynuowano w XIV i XV wieku. Znajdziesz tu cenne organy, na których odbywają się słynne koncerty. Budowla jest niezwykle okazała, z wysoką, kwadratową wieżą.

Wysoka Brama w Olsztynie

Wysoka Brama to tak naprawdę gotycka Wieży Bramy Górnej. Pochodzi z XIV wieku i stanowi wrota na Stare Miasto, a zarazem wizytówkę miasta. W jej wnętrzach można nawet spędzić noc, jeśli ktoś lubi takie zabytkowe, mroczne klimaty.

Jezioro Ukiel (Krzywe) w Olsztynie

Ukiel to jedno z kilkunastu jezior rozlewających się w Olsztynie. Jezioro Ukiel zwany też Krzywym, jest najbardziej popularne i najlepiej zagospodarowane. Brzegi oferują nie tylko hotele, ale i ośrodki wypoczynkowe i żeglarskie. Znajdziesz też plaże.

Jezioro Wulpińskie

Śliczne jezioro położone nieco na południe od Olsztyna. Usianych na nim jest 8 wysp. Na kilka z nich prowadzą mosty, więc są dostępne dla turystów. To bardzo malowniczy zakątek Warmii.

Kościół w Ornecie

Kościół Św. Jana w Ornecie to jedna z najstarszych świątyń na Warmii. Powstała w XIV wieku, w XV stuleciu dobudowano 10 kaplic, a od XVI stulecia już nie zmieniła się jej bryła. Ma kształt typowo bazylikowy tzn. nawa główna jest znacznie wyższa niż nawy boczne. Dzięki temu kryje bardzo wysoki, trzypiętrowy ołtarz. Bardzo ładny, ale polecam też zwrócić uwagę na unikalne, gotyckie malowidła. Niektóre pamiętają wiek XIV.

Piękne, cenne świątynie znaleźliśmy też w Chwalęcinie i Krośnie, choć trzeba celować w godziny nabożeństw, by móc podziwiać ich wnętrze.

Kościół farny Św. Anny w Barczewie

Kościół Świętej Anny i Świętego Szczepana to świątynia gotycka z XIV wieku, kilka razy później przebudowana. Mocno ucierpiała w czasie wojny. Jest orientowana, murowana z cegły. Od strony zachodniej zdobi ją wysoka, kwadratowa wieża o 7. kondygnacjach.

Zamek biskupów warmińskich w Reszlu

Gotycki, piękny zamek wznosi się w południowo-wschodniej części miasta, nad brzegiem rzeki Sajny. Powstał w XIV wieku, a w XIX stuleciu zaadaptowano go na więzienie. Dopiero po wojnie został odrestaurowany. Obecnie mieści się tu oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, a także hotel i restauracja.

Sanktuarium w Gietrzwałdzie

Sanktuarium związane z objawieniami Maryi, które miały tu miejsce w 1877 roku, od 27 czerwca do 16 września. Maryja ukazywała się dwóm kilkunastoletnim dziewczynkom - Basi i Justynie. Przemawiała do nich w języku polskim, co wywołało poruszenie, bo w tym czasie na tych terenach pruskich był to język zakazany. Dziś objawienia te są uznane przez kościół katolicki, a sanktuarium odwiedza każdego roku spora rzesza pielgrzymów. Trwa też proces beatyfikacyjny jednej z owych dziewczynek - Barbary Samulowskiej.

Deskale Andrejkowa w Gietrzwałdzie

3 dzieła Cichego Memoriału Arkadiusza Andrejkowa z Sanoka pojawiły sie w Gietrzwałdzie w maju 2022 roku. Z okazji 670 lat od lokowania znanej z objawień maryjnych wsi Gietrzwałd. Każde dzieło zostało namalowane w ciągu jednego dnia, a inspiracją do ich powstania stały się zdjęcia z rodzinnych albumów gietrzwałdzkich rodzin. Na jednym widać właścicielkę stodoły z koleżanką, drugi to jadący wozem brat mieszkańca wsi wraz z wnukami, zaś na trzecim widnieje kolega ze szkolnej ławki właścicielki stodoły. Ciekawostką jest, że stoi on z rowerkiem, podobno pierwszym dziecięcym rowerem w całej wsi.

Już wcześniej zainteresował mnie Cichy Memoriał, teraz stałam się jego fanką. To niesamowity pomysł na ożywienie starej, drewnianej zabudowy, samej w sobie już pełnej uroku, a dodatkowo z pięknym i wzruszającym przekazem.

Mapa atrakcji

Wklejam mapę z zaznaczonymi miejscami, które wymieniłam w artykule. Mam nadzieję, że się przyda podczas zwiedzania tego pięknego regionu.

Gdzie jeść na Warmii?

Zdecydowanie godna polecenia jest restauracja Cudne Manowce w Olsztynie. Podaje się tutaj dania tradycyjne Warmii i Mazur, bazując na regionalnych dostawcach i często ekologicznych producentach. Miejsce jest niewiarygodne, choć, sława jest szeroka i na stolik nieraz trzeba czekać. Warto jednak, bo zarówno smaki, sposób podania, jak i wystrój restauracji są zachwycające. Nie może być inaczej, restauracja należy do Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Warmii Mazur i Powiśla i została wyróżniona w Żółtym Przewodniku Gault&Millau, dodatkowo w 2021 roku wygrała plebiscyt Polskie Skarby Kulinarne w regionie Warmii i Mazur.

Na kawę koniecznie wstąp do Kawiarni Moja w Olsztynie. Czeka tu kultowy wręcz Marcepan Królewiecki, dawniej wyrabiany na tych terenach, a w 2020 roku wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych. Warto też skosztować miejscowego piwa z Browaru Kormoran i Warmia.

Jeśli jesteś fanem dobrego, regionalnego jedzenia, to na pewno spodoba Ci się w Gietrzwałdzie Karczma Warmińska. To taki mini skansen z pysznym jadłem. Skosztujecie tu moich ulubionych ziemniaków na mnóstwo sposobów, ale spokojnie, mięsiwo też dają. W ciekawej karcie poczytacie o historii miejscowości, jako czekadełko dostaniecie chlebek ze smalczykiem, a dodatkowo oczy biegają po klimatycznym wystroju karczmy. Także nim się spostrzeżecie, to już będziecie smakować pysznych, miejscowych dań. W Lidzbarku dobrze i wykwintnie zjesz w restauracji Hotelu Krasicki, w pięknych, klimatycznych wnętrzach gotyckich piwnic.

Dania regionalne

Podpłomyki to trochę jak lokalna pizza, dzyndzałki to swoiste pierogi o różnym nadzieniu, tylko w mojej opinii jednak dużo lepsze, bo dość mocno przypominają mi gruzińskie chinkali. A czy pomyślałbyś, że zupa urasta do najlepszego dania? Warmińsko-mazurska karmuszka na długo zapada w pamięć. Ta zupa test tak gęsta i pożywna, że to właściwie bardziej danie jednogarnkowe niż zupa. Idealna na chłody, aromatyczna, przebogata, z mięsem, fasolą i kapustą. Karmuszka zrobiła na nas tak duże wrażenie, że zagościła już u nas na stole w domu.

Noclegi na Warmii

Bajkowo położony jest czterogwiazdkowy Przystań Hotel&Spa w Olsztynie, nad samym Jeziorem Ukiel. Przez zupełny przypadek, w ramach współpracy dostaliśmy tutaj apartament, który wprawił nas w zachwyt. Sam pokój był wyśmienity, ale dodatkowo oferował cudowny taras z widokiem na jezioro. Zachody słońca stąd to prawdziwa magia. Dodatkowo hotel oferuje basen z wanną z hydromasażem, saunami i odnową biologiczną, siłownię, a także przeszkloną restaurację z panoramą jeziora. Przed hotelemdostępna jest prywatna plaża. Podczas obfitych śniadań kucharz robi Ci jajecznicę na Twoich oczach, z wybranych przez Ciebie produktów!

Zwiedzając Warmię spaliśmy też w bardzo przyjemnym Hotelu Krasicki w Lidzbarku Warmińskim, który mieści się w zabytkowych skrzydłach przedzamcza. My mieliśmy pokój w skrzydle gotyckim, a z okna mogliśmy podziwiać zamek właściwy. W hotelu dostępna jest też dla wszystkich wieża widokowa na zamek i miasto. Dodatkowo działa tu elegancka restauracja oraz basen z sauną i wanną z hydromasażem. Goście mogą również poćwiczyć w siłowni lub skorzystać ze spa i odnowy biologicznej.

Szlak Kopernikowski

Szlak Kopernikowski to arcyciekawy tematyczny szlak drogowy, biegnący przez Warmię, Mazury i Elbląg. Liczy około 300 km i w terenie oznakowany jest symbolem astrolabium. Prowadzi przez miejscowości i obiekty związane z życiem słynnego uczonego - Mikołaja Kopernika, który na Warmii spędził większość swojego życia. W niektórych z nich mieszkał, w innych pracował, w pozostałych po prostu bywał.

Historia Warmii

Do XIII wieku Warmię zamieszkiwało pruskie plemię Warmów, stąd nazwa krainy. Jej terytorium ciągnęło się wzdłuż wybrzeża Zalewu Wiślanego na długości około 50 km od Wysoczyzny Elbląskiej. Od 1243 roku Warmia, podbita przez Krzyżaków stała się częścią państwa krzyżackiego. Sytuacja ta miała miejsce do 1466 roku, kiedy to w wyniku II pokoju toruńskiego Warmia znalazła się w granicach Korony Polskiej jako Księstwo warmińskie, z zachowaniem pewnej autonomii. Ten stan rzeczy trwał do 1772 roku, kiedy nastąpiła sekularyzacja.

Po I rozbiorze Polski Warmię włączono do Królestwa Prus i podzielono na 2 powiaty - braniewski i lidzbarski. Ze względu na swoją odrębność wyznaniową aż do 1945 roku region ten różnił się od pozostałej części Prus, ale nie miał odrębności administracyjnej.

W 1905 roku polskojęzyczna część Warmii, czyli południowe powiaty: olsztyński i reszelski, wraz z Mazurami, znalazły się w rejencji olsztyńskiej, zaś pozostałe terytorium pozostało w rejencji królewieckiej. Podział ten zachował się do roku 1945, kiedy cała Warmia została włączona do państwa polskiego.

W tym czasie większość mieszkańców regionu, zarówno Niemcy, jak i Warmiacy, opuścili te tereny. Przybyła natomiast ludność napływowa, głównie mieszkańcy dawnych kresów i Mazowsza.

Stolica Warmii

Warmia stanowiła dominium biskupstwa warmińskiego, dlatego formalną stolicą Warmii była siedziba katedry i kapituły, czyli Frombork. Początkowo w 1243 roku pierwszy biskup warmiński Anzelm z Miśni osiadł w Braniewie i tam zlokalizowano katedrę oraz kapitułę katedralną. Miasto jednak szybko zniszczono i już w 1278 roku przeniesione stolicę do Fromborka.

Od średniowiecza Frombork nosił nazwę Civitas Warmiensis czyli miasto warmińskie. Do samego końca istnienia dominium warmińskiego to we Fromborku mieściła się siedziba kapituły warmińskiej i tzw. tron biskupi. Do dziś zachwyca tu katedra warmińska, a ta w Olsztynie (obecnej siedzibie regionu) to tak naprawdę prokatedra.

Zgodnie z prawem kościelnym, biskupa warmińskiego wybierano przez kapitułę fromborską i we Fromborku następował jego ingres, czyli objęcie władzy. O ile formalnie Frombork był siedzibą "kościoła warmińskiego" po podziale na ziemie biskupie i kapitulne, biskup warmiński rezydował w swoich dobrach. W 1340 roku biskupi przenieśli się do Ornety, a od 1350 roku rezydowali w Lidzbarku Warmińskim. Z czasem władza biskupów coraz bardziej nabierała charakteru władzy absolutnej i Lidzbark Warmiński faktycznie spełniał rolę stolicy Księstwa, ale formalnie stolicą Warmii pozostawał Frombork.

Dziś stolicą Warmii i całego województwa jest Olsztyn.

Warmia ciekawostki

• z Warmią przez całe swoje dojrzałe życie związany był słynny astronom Mikołaj Kopernik. Pełnił funkcję kanonika kapituły warmińskiej w latach 1497-1543
• W Lidzbarku Warmińskim zasłynął Ignacy Krasicki. To biskup warmiński w latach 1767-95, ostatni zwierzchnik Księstwa Warmińskiego
• w 1877 roku w Wartemborku na Warmii urodził się polski kompozytor Feliks Nowowiejski. Znany dziś głównie z tego, że jest autorem muzyki do Roty
• w 1905 roku największymi miastami Warmii były Olsztyn i Braniewo. Tylko one miały powyżej 10 tys. mieszkańców
• 11 lipca 1920 roku w południowych powiatach Warmii odbył się plebiscyt, w którym mieszkańcy opowiedzieli się za przynależnością państwową. Zdecydowanie wygrały wtedy Prusy, tylko 4 wsie opowiedziały się za Polską

Noclegi w Warmii

Przystań Hotel & Spa w Olsztynie  1.7 km

Hotel Krasicki w Lidzbarku Warmińskim  39.3 km

Częste pytania i odpowiedzi dotyczące Warmii