PODRÓŻE PO JURZE cz.8 SMOLEŃ

Zamek w Smoleniu – zamek rycerski znajdujący się we wsi Smoleń w województwie śląskim na Szlaku Orlich Gniazd oraz Jurajskim Rowerowym Szlaku Orlich Gniazd

Zamek górny

Zamek został wzniesiony w stylu gotyckim w połowie XIV wieku, najprawdopodobniej przez Ottona z Pilczy herbu Topór i zastąpił istniejącą tu być może wcześniej drewnianą strażnicę. Pierwszy zamek składał się z murów obwodowych biegnących wokół skalnej platformy, budynku mieszkalnego we wschodniej części i cylindrycznej wieży o średnicy ok. 7,5 m. Wejście do stołpu znajdowało się na wysokości kilku metrów (dzisiejsze wejście na poziomie gruntu powstało znacznie później).

Zamek wschodni

Otton z Pilczy i jego żona Jadwiga z Melsztyna po roku 1350 wznieśli na wschód od zamku górnego "zamek dolny" składający się z kamiennego muru obronnego o grubości do 2 metrów założonego na planie pięciokąta. Na teren zamku dolnego wjeżdżało się przez zachowaną do dzisiaj gotycka ostrołukową bramę, w której znajdują się widoczne wgłębienia służące do spuszczania brony. Być może w tej części zamku znajdowała się wzmacniająca obronę wieża.W pd-wsch części tego dziedzińca na skale mury niespodziewanie załamują się kilkukrotnie co wskazuje na prawdopodobne istnienia w tym miejscu wieży obserwacyjnej założonej na planie zbliżonym do prostokąta.Na dziedzińcu zamkowym znajduje się studnia, którą według tradycji wykuć mieli jeńcy tatarscy, a jej głębokość miała wynosić 200 m (inne źródła podają 100 m - tak naprawdę nie wiadomo, są to wyłącznie dywagacje, studnia obecnie jest zasypana do głębokości 26 m).

Zamek zachodni

Prawdopodobnie Elżbieta Granowska lub jej syn Jan Pilecki po roku 1450 na zachód od "zamku górnego" zbudowali zachodnią część zamku dolnego połączona z zamkiem górnym murem biegnącym po skale. Wjazd na dziedziniec prowadził od strony południowej. W tej części zachowały się ślady budynku mieszkalnego z oknami ostrołukowymi i pozostałości bramy.

Historia Zamku Smoleń

Wzgórze zamkowe było być może zasiedlone w okresie lateńskim - świadczą o tym dwa groty włóczni znalezione tu w XIX wieku. W 1300 roku wg kroniki Stryjkowskiego prowadzone były walki o zamek Pelciszka (chodzi o zamek Smoleń lub pobliską strażnicę na Skale Biśnik lub Grodzisku Pańskim) pomiędzy Wacławem II a Władysławem Łokietkiem.

1384 - pierwsza pewna wzmianka o zamku, wymieniony jest kapelan zamkowy Mikołaj

1394 - wymieniony kapelan zamkowy Dominik

przełom XIV i XV wieku - właścicielką zamku jest Elżbieta Pilecka-Granowska, III żona króla Władysława Jagiełły

1432 - wymienione podzamcze z folwarkiem i innymi zabudowaniami gospodarczymi

1492-1515 - na zamku przebywał Biernat z Lublina, który pełnił funkcję kapelana kaplicy zamkowej oraz prywatnego lekarza i sekretarza Jana Pileckiego. Biernat z Lublina w listach bardzo chwalił ten pobyt i podziwiał bogactwo biblioteki zamkowej.

W XVI wieku zamek od Pileckich nabyli Padniewscy herbu Nowina i przekształcili go w renesansową rezydencję (w wielu przewodnikach turystycznych i innych wydawnictwach pojawia się nieprawdziwa informacja, że od Pileckich nabył zamek Seweryn Boner, jednak zamek w Smoleniu nigdy nie należał do Bonerów. Po Pileckich przeszedł od razu w ręce Padniewskiego. Zamek więc rozbudowali Pileccy). Pomimo modernizacji bardzo szybko przestała wystarczać rosnącym w potęgę i bogactwo właścicielom. Ograniczona powierzchnia wzgórza utrudniała dalszą rozbudowę, zaś kiepskie połączenia komunikacyjne spowodowały, że Padniewscy najpierw zamieszkiwali w folwarku u stóp zamku, a następnie kasztelan oświęcimski Wojciech Padniewski postanowił przenieść się około 1610 roku do Pilicy, gdzie było dość miejsca, by wybudować nową, okazalszą siedzibę (Zamek w Pilicy).Zamek w Smoleniu od tego czasu zaczął niszczeć, zaś jego los przypieczętowali Szwedzi, dewastując go w 1655 roku.W 1657 roku Stanisław Warszycki planował oddanie zrujnowanego zamku na klasztor Franciszkanów. Nie doszło to jednak do skutku, a klasztor wiek później powstał w Pilicy.W 1797 roku Austriacy przyczynili się znacząco do dewastacji zamku, używając kamienia z murów do budowy komory celnej w Smoleniu.W latach 40. XIX wieku zamek nabył Roman Hubicki, który go uporządkował i częściowo zrekonstruował. W wyniku tych prac przy południowej ścianie zamku natrafiono na wiele ludzkich kości i militariów średniowiecznych. Wskazuje to na zbrojny atak na zamek w średniowieczu. Roman Hubicki na zamku w Smoleniu założył słynną fabrykę śrutu "Batawia".

W latach 50. i 60. XX wieku zamek zabezpieczono w postaci trwałej ruiny i wykonano wstępne badania architektoniczne.

W 2010 roku w wyniku złego stanu murów oraz katastrofalnej zimy powodującej złamania drzew i destrukcję murów postawiono tablice zakazujące wstępu na zamek. Wycięto kilkadziesiąt drzew w obrębie murów i ich najbliższego otoczenia.

Planowane są kolejne prace na zamku - zabezpieczenie murów i badania archeologiczne.