PODRÓŻE PO JURZE cz.7 RABSZTYN

Trasa zaczyna się na Rynku w Olkuszu, następnie prowadzi ulicami Augustiańską i Nullo, z tej ostatniej skręcamy w ul.Skalską z której po przejechaniu skrzyżowania z trasą E-40 wjeżdżamy w ul.Wiejską a następnie w Nowowiejską.

Ciekawostka historyczna.

W tej dzielnicy urodził się i spędził młodość inżynier Antoni Kocjan (1902-1944),absolwent Politechniki Warszawskiej ,przedwojenny konstruktor cenionych szybowców. W 1940 r trafił do Oświęcimia ,ale zdołano po dziesięciu miesiącach przenieść go do pracującej dla Niemców fabryki.

W czasie II wojny światowej był szefem referatu przemysłu lotniczego , jednej z komórek Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego AK. To on odpowiadał za dostarczanie na Zachód informacji o niemieckich rakietach V-1 i V-2. Alianci wysłali wówczas na Penemunde 600 cieżkich bombowców RAF, które w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 roku zbombardowały niemiecką bazę. Komórce AK kierowanej przez Kocjana udało się także w 1944r zdobyć rakietę V-2,nad którą Niemcy prowadzili pracę w miejscowości Blizno-Pustków.W lipcu 1944 wysłano ją na dalsze badania do Londynu.

Kocjan aresztowany w lipcu 1944r zginął rozstrzelany na Pawiaku 13 sierpnia 1944r.

Do niedawna przy ul Jasnej 123 stała stara kryta strzechą rodzinna chata Antoniego Kocjana która liczyła sobie ok. 150 lat. Tę jedną z ostatnich tego typu chat w Olkuszu rozebrano na części , zakonserwowano i złożono w magazynach Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej, kiedyś ma być zrekonstruowana i stanowić zaczątek planowanego olkuskiego skansenu (być może powstanie u podnóża zamku w Rabsztynie).Z ulicy Jasnej skręcamy w czerwony Szlak Orlich Gniazd. W tym miejscu w ścianie stodoły (ul. Jasna 143) do niedawna znajdował się wart zobaczenia ogromnych rozmiarów amonit(skamieniałość z okresu kredy).Potem już szlakiem podążamy najpierw przez pola, a następnie przez sosnowe lasy. Droga zaprowadzi nas wprost na wzgórze zamkowe w Rabsztynie.

Ruiny tej warowni majaczą na szczycie wapiennego wzniesienia. W skale potężnego ostańca zobaczyć można odbite szkielety morskich organizmów (przekroje gąbek,muszle ramienionogów).

Nazwa Rabsztyn ma pochodzenie niemieckie: Rabstein znaczy dosłownie „krucza skała”( w średniowieczu w Niemczech tak nazywano również specjalne konstrukcje, na których dokonywano zbiorowych powieszeń opryszków).Pierwotnie była to strażnica graniczna, między Polską a Śląskiem należącym do Luksemburgów.

Dopiero z czasem nabrała pokaźniejszych rozmiarów. Ongiś był to jeden z największych jurajskich zamków, dziś pozostały zeń jedynie ślady XIV-wiecznych murów i wiezy z zamku wysokiego oraz zewnętrzne mury części pałacowej. Gotycka wieża, w dole czworoboczna ,w górnej części nadbudowana z cegły na kształt wieloboku znana jest z rysunku Zygmunta Vogla (1764-1826) i jeszcze ze zdjęcia z II poł XIXw. Ponoć runęła na dziedziniec części pałacowej wysadzona w powietrze przez poszukiwaczy skarbów w początkach XXw. Do naszych czasów zachowała się odrestaurowana w ostatnich latach brama wjazdowa z pozostałością portalu od strony północnej i wykuta w skale fosa ze śladami bastei.

Pod zamkiem są zasypane, więc przez to niedostępne lochy.

HISTORIA ZAMKU RABSZTYN (RABSTEIN)

Bogata historia tego Orlego Gniazda warta jest krótkiego przybliżenia. Zamek pobudowali członkowie możnego rodu Toporzyków, którzy z czasem przyjęli nazwisko od swej siedziby. Jakiś czas zamczysko podlegało pozostającemu w ścisłych związkach z Rabsztyńskimi rodowi Melsztyńskich, w tym między innymi przywódcy polskich husytów Spytkowic z Melsztyna, który dał gardła w bitwie z wojskami królewskimi pod Grotnikami (1435 r). Potem władali nim krewni Helsztyńskich Tęczyńscy: w 1507 r dziedzicem tych dóbr był już krakowski kanonik Andrzej Rabsztyński z Tęczyna i jego matka Barbara.

To tu siedział w więzieniu rajca krakowski Marcin Bełza skazany na tę karę, za to że jakiś krakowski płatnerz w zdenerwowaniu zabił Andrzeja Tęczyńskiego, który jak można przypuszczać nie był zadowolony z wykonanej przezeń pracy. Od Tęczyńskich za 400 florenów kupił zamek w Rabsztynie w 1511r skarbnik królewski Andrzej z Kościelca. Jednak już kilka lat później przejął go Jan Boner, od 1518r. do śmierci w 1549r. starosta rabsztyński.

Słynni Bonerowie, których bogactwo doprowadziło do szlachectwa i wielkich wpływów ( Jan Boner prócz Rabsztyna miał też zamki w Ojcowie i Ogrodzieńcu), niemal do końca XVI w władali Rabsztynem.

W grudniu 1556 roku na zamku rabsztyńskim, w gościnie u Seweryna Bonera był sam duchowy przywódca polskich innowierców Jan Łaski,który wraz z Jerzym Izraelem Przywódcą innych polskich heretyków, braci czeskich , omawiali możliwość zawarcia porozumienia miedzy innowiercami, mającego pomóc im w przeciwstawieniu się atakom katolików.

Po śmierci w 1592r ostatniego z Bonerów, Seweryna schedę po nim objęli Firlejowie, konkretnie marszałek Jan. Wcześniej jednak bo w roku 1587 pod zamkiem gwarkowie olkuscy wraz załogą Rabsztyna, dowodzeni przez sławnego kozackiego pułkownika, zaprawionego w bojach zagończyka Gabriela Hołubka, rozbili oddziały zdążające ze wsparciem dla austryiackiego księcia Maksymiliana, któremu zamarzył się tron Polski.

Zygmunt III Waza przekazał zamek marszałkowi nadwornemu Mikołajowi Wolskiemu i marszałkowi wielkiemu koronnemu Zygmuntowi Myszkowskiemu, ten drugi znacznie zamek przebudował (zamek dolny renesansowy).

Od XVII w Rabsztynem władają Myszkowscy. Kres jego świetności przyniósł szwedzki potop. Szwedzi spalili go w 1657roku. Do 1680 r dzierżawił dobra Rabsztyn podkanclerzy i hetman polny litewski Michał Kazimierz Książe Radziwiłł, a po śmierci księcia wdowa po nim Katarzyna.

W początkach XVIII w starostwo rabsztyńskie z rąk Augusta II Sasa otrzymali Aleksander Dominik Wielopolski z Zoną Ludwiką Maria z Sapiehów. Po wybudowaniu dworku pod zamkiem tam przenosili się kolejni właściciele Rabsztyna: od 1789 roku Kazimierz Mieszkowski ,a po nim niejaki Poncet.

Sam Rabsztyn nie był okazałą miejscowością w 1791 roku mieszkało tu zaledwie 29 osób ale dobra w 1826 r były dość rozległe.

Dziś zamek to resztki dawnej świetności. Obecnie wzgórze należy do Miejskiego Ośrodka Kultury w Olkuszu. Przed kilku laty zawiązało się Stowarzyszenie Zamek Rabsztyn , którego celem jest ratowanie zamku. Dzięki staraniom działaczy i przychylności władz miasta wycięto samosiejki drzew które niszczyły wzgórze zamkowe , zabezpieczono mury, które groziły zawaleniem, zbudowano dwa drewniane mosty. Kolejnym etapem przywracania świetności zamkowi jest odbudowa węzła bramnego i budynku straży. Od kilku lat Stowarzyszenie Zamek Rabsztyn organizuje z powodzeniem efektowne turnieje rycerskie.

Na wschód od zamku wznosi się gęsto porośnięta lasem Januszkowa Góra w jej sąsiedztwie znajduje się rezerwat przyrody Pazurek ze specjalnie przygotowaną dla turystów ścieżką dydaktyczną.

Okolice Rabsztyna to kraina skałek wapiennych i schronisk skalnych. Skałki na południowym stoku Góry zamkowej są pomnikami przyrody nieożywionej.

Z Rabsztyna przez Bogucice można udać się do Pomorzan,na tamtejsze skałki (cały czas czerwonym szlakiem) lub na Januszkową Górę. Powrót z Rabsztyna lub z Januszkowej Góry tą samą trasą lub drogą z Wolbromia do Olkusza na której jednak czekają nas spore górki no i duży ruch samochodowy.