GÓRNOŚLĄSKI PARK ETNOGRAFICZNY cz.1 BESKID ŚLĄSKI
Górnośląskie muzeum jest położone na terenie malowniczego parku miejskiego, rozciągającego się między Katowicami, Siemianowicami i Chorzowem. Pierwotną lokalizacją muzeum, z lat 30. XX wieku, miał być katowicki Park Kościuszki. Tu zresztą przeniesiono pierwsze obiekty – kościół z Syryni (z XV w.) i spichlerz dworski z Gołkowic (z XVII w.). Niestety prace nad stworzeniem śląskiego muzeum na wolnym powietrzu przerwano. Do idei powrócono dopiero w 1952 roku. Wówczas podczas Zjazdu Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego nie tylko wskazano potrzebę powołania takiej jednostki na Śląsku, ale także wskazano jej lokalizację – Park Kultury i Wypoczynku. Inicjatywę tę poparli wiceprzewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej, płk Jerzy Ziętek oraz wojewódzki konserwator zabytków, Mieczysław Romański. Ostatecznie w 1959 r. podjęto decyzję o stworzeniu Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie (GPE). Do momentu jego otwarcia, tj. do 1975 roku na terenie przeznaczonym dla muzeum trwały prace związane z jego przygotowaniem - wyrównywanie powierzchni, nasadzanie nowej roślinności, tworzenie stawów.
Autorami projektu muzeum byli: Maria Bytnar-Suboczowa i Anzelm Gorywoda. Wyodrębniono w nim dwa regiony: Górny Śląsk, w którym podzielony został na pięć podregionów: Beskid Śląski, Podregion Podgórski, Pszczyńsko-Rybnicki, przemysłowy i Lubliniecki, oraz Zagłębie Dąbrowskie.
Można tu podziwiać 75 obiektów dużej i małej architektury, a w tym: 14 zagród chłopskich, wolnostojące spichlerze, kapliczki, kuźnie, piece, studnie, płoty, mostki, oraz ule.
Pierwszymi budynkami, jakie znalazły się w muzeum były: spichlerz plebański z Warszowic z XVIII wieku oraz wiatrak z Grzawy z 1813 roku, uznawany za ostatni wiatrak na Śląsku. Jest to obiekt wart uwagi ze względu na mieszaną konstrukcję koźlako-paltraka; stoi na drewnianym koźle, obudowanym murowanym cokołem (konstrukcja paltraka), natomiast obracany jest cały w stronę wiatru za pomocą drewnianego dyszla, zwanego łogonem.Jednym z ciekawszych obiektów jest chałupa bogatego chłopa z Istebnej w Beskidzie Śląskim. Jest to chata dymna (bez komina), posadowiona na kamiennej podmurówce.
Na terenie parku znajduje się także piękny osiemnastowieczny drewniany kościół św. Józefa Robotnika. Wieś Nieboczowy, z której został przeniesiony została całkowicie wysiedlona, a jej teren przeznaczono na budowę zbiornika retencyjnego. Kościół jest więc jedynym materialnym znakiem przypominającym o tej wsi. Wewnątrz kościoła uwagę zwraca droga krzyżowa zapisana w dialekcie morawskim języka czeskiego.Interesujący jest też zespół pasterski z Brennej, na który składają się m.in. chałupa groniowa (tzn. położona w górach, groniach), szałas pasterski, koszor oraz zamieszkujące tu stado owiec, wypasane na całym terenie muzeum.
W GPE można zobaczyć również kolekcję spichlerzy, zarówno plebańskich czy dworskich jak i chłopskich. Szczególnie ciekawy jest nieduży kopułowy spichlerz z Bojanowa o konstrukcji slegowej (zwanej też ślegową lub ślęgową), czyli takiej, gdzie dach jest dwuspadowy i składa się z poziomych belek (sleg) rozmieszczonych w określonych odstępach, równolegle do kalenicy. Końce sleg opierają się na ściętych trójkątnie ścianach szczytowych, zbudowanych z okrąglaków, stanowiących przedłużenie ścian zrębu.
Ekspozycja muzeum w interesujący sposób ukazuje charakterystyczne dla regionu Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego przenikanie się świata wiejskiego i przemysłowego.
Znakomita większość obiektów prezentuje tradycyjną architekturę ludową (tę wiejską i małomiasteczkową), zróżnicowaną nie tylko regionalnie, ale także pod względem statusu społecznego i profesji wykonywanej przez jej dawnych mieszkańców. Tu także można wziąć udział w licznych warsztatach, pokazach muzealnych czy imprezach plenerowych.Wędrówkę po muzeum można odbyć samodzielnie lub z przewodnikiem.
Informacje praktyczne.
Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie,
ul. Parkowa 25, 41-500 Chorzów
tel. (32) 241 07 18
tel. fax (32) 241 55 01
Zwierzęta
Na terenie skansenu żyją zwierzęta gospodarskie: stado owiec,kozy i konie. Zaglądają też do skansenu bażanty, zające, czasem nawet sarny
Pamiątki
Sklepik z pamiątkami w chałupie z Rudy Śląskiej-Bykowiny.
Posiłek regionalny
Karczma :
„Działająca na terenie Górnoślaskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie zabytkowa XIX - wieczna karczma "U Brożka" serwuje m. in. potrawy kuchni śląskiej. Domowa kuchnia po przystępnych cenach. Organizowane są wesela, komunie, imprezy firmowe, spotkania integracyjne.
Jednodniową wycieczkę po Górnośląskim Parku Etnograficznym postanowiłem podzielić na kilka etapów chciałbym zacząć od Beskidu Śląskiego który podzielilem na:
- ZAGRODĘ ŁĄKOWĄ z Chałupą z Istebnej(1876r)-Chlewikiem z Istebnej(XVIIIw)-Kapliczką z Istebnej(1910r)-Garbarnią z Koniakowa(1900r).
- ZAGRODĘ BOGATEGO CHŁOPA z Chałupą z Istebnej(1794r)-Stodołą z Istebnej(XVIIIw)-Chlewem z Istebnej(Ipoł.XVIIIw)-Spichlerza zpiwnicą z Brennej(poł.XIXw).
- ZESPÓŁ PASTERSKI z Chałupą groniową z Brennej(1809r)-Chałupą tkacza z Brennej(1820r)-Szopy na owce z Brennej Bukowego Gronia(poł.XIXw)-Szopy na owce z Brennej ze Starego Gronia(poł.XIXw)-Szałasu pasterskiego z Brennej,Małej Orłowej(pocz.XXw)-Koszor na owce z Brennej(pocz.XXw).
