Szlak Historii Militarnej w Jastarni

Szlak Historii Militarnej w Jastarni

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku Półwysep Helski był ważnym miejscem przeznaczonym do celów wojskowych. W tym okresie aż do lat 50-tych zarówno Polacy jak i Niemcy (w czasie okupacji) zbudowali tutaj wiele obiektów militarnych broniących rejonu Zatoki Gdańskiej. Obszar Półwyspu Helskiego od Juraty do Helu z powodu obecności wojska był niedostępny dla postronnych aż do roku 1995.

Wędrówkę „ Szlakiem Historii Militarnej „ w Jastarni rozpoczynamy z parkingu przed Kuźnicą skąd oznakowaną trasą dochodzimy miejsca zapory minowej z 1939 r. oznaczonego pamiątkowym kamieniem ustawionym w miejscu przerwania Półwyspu Helskiego w 1939 roku.

Zapora ta stanowiła element polskich pozycji obronnych, przygotowanych przed Kuźnicą. Jako ładunki wybuchowe posłużyły zdemontowane głowice torped okrętowych zawierające łącznie ponad 20 ton materiałów wybuchowych, które zakopano głęboko w piasku. Wysadzono je 30 września 1939 r., dla zatrzymania niemieckiego szturmu. W roku 1945, podczas niemieckich przygotowań do obrony półwyspu, rozległy rów wykorzystano jako zaporę przeciwpancerną.

Samochodem przejeżdżamy do Skansenu Fortyfikacji „Ośrodek Oporu „Jastarnia" w sąsiedztwie campingu „Maszoperia”.

Ośrodek Oporu Jastarnia zaprojektowali majorowie Schmidt i Draguła. Trzonem obrony miały być 4 żelbetonowe ciężkie schrony bojowe (Sokół, Sabała, Saragossa i Sęp) wyposażone w stacjonarne armaty przeciwpancerne w kopułach - niezwykle nowoczesne rozwiązanie, którym wówczas dysponowała w Europie tylko Francja. W dniu 15 maja 1939 ochotnicy z Junackich Hufców Pracy kierowani przez saperów rozpoczęli budowę s schronów. Rejon obrony miał szerokość Półwyspu (w tym miejscu około 430 metrów) i głębokość 500 metrów. Zakończenie prac zaplanowano na 15.09.1939, ale wybuch II Wojny Światowej 1 września pokrzyżował te plany. Niemieckie lotnictwo zaczęło bombardować Półwysep już od pierwszych godzin wojny, ale atak lądem rozpoczął się dopiero 10 września. Obsadą fortyfikacji była jedna kompania z batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza z Brygady POLESIE. Niestety z braku czasu i materiałów nie udało się wybudować 3 lekkich schronów bojowych i nie dostarczono na czas kopuły z armatami przeciwpancernymi. W dniu 2 października po zajęciu kraju przez wojska niemieckie i radzieckie wobec braku sensu dalszego oporu Rejon Umocniony HEL skapitulował.
W latach 1940-44 Niemcy utrzymywali w sprawności obiekty Ośrodka Oporu Jastarnia między innymi jako schrony przeciwlotnicze, a SĘP jako posterunek obserwacyjny. Wiosną 1945 Ośrodek Oporu Jastarnia został znowu w pełni obsadzony przez Niemców, ale 10 maja garnizon Hel poddał się nacierającym wojskom radzieckim.

Zwiedzanie rozpoczynamy idąc poprzez camping „Maszoperia” w kierunku plaży. Tam znajduje się nad samą zatoką, ciężki schron bojowy „ Sokół” ( punkt 2 na planie) :

Konstrukcja ścian o grubość żelbetonu do 220 cm Wyposażony był w ciężkie karabiny maszynowe i erkaemy i opancerzony reflektor.

Z plaży w kierunku powrotnym udajemy się do ciężkiego schronu bojowego „Sabała” ( punkt 3 na planie):
W tym schronie znajdowało się stanowisko dowodzenia Ośrodka Oporu Jastarnia. Grubość żelbetonowych ścian do 180 cm zabezpieczała przed trafieniem pociskiem artyleryjskim do 220 mm. Schron posiadał na wyposażeniu : armatę ppanc. - 37 mm, 3 ciężkie karabiny maszynowe, 1 ręczny karabin maszynowy, broń ręczną, 2 wyrzutnie rakietowe . Agregat prądotwórczy, układ filtracyjno-wentylacyjny z możliwością uszczelnienia obiektu i centrala telefoniczna dopełniała wyposażenie schronu. Przed schronem były przeszkody przeciwpiechotne.

Dobrze oznakowana trasa prowadzi nas poprzez przeszkody przeciwpancerne i przeciwpiechotne

Przeszkody były zbudowane z pochylonych szyn kolejowych a Niemcy podczas okupacji wzmocnili je później specjalnym rowem.

w kierunku plaży nad Bałtykiem gdzie znajdują się ciężkie schrony „ Saragossa” i „ Sęp „.

Ciężki schron bojowy „Saragossa” ma grubość ścian żelbetonowych do 180 cm i posiadał na wyposażeniu ciężkie i ręczne karabiny maszynowe, flary świetlne i opancerzony reflektor.
Ciężki schron bojowy „ Sęp” stoi praktycznie na morskiej plaży a grubość ścian żelbetonowych dochodzi do 330 cm. Na wyposażeniu były ciężkie i lekkie karabiny maszynowe, moździerz i opancerzony reflektor.

..oznakowaną ścieżką poprzez las idziemy w kierunku parkingu mijając miejsca lub pozostałości po lekkich schronach bojowych

Lekki schron bojowy miały być standardowymi obiektami polskiej fortyfikacji polowej ze ścianami o grubości żelbetonu do 120 cm. Dysponowały jednym ciężkim karabinem maszynowym lub karabinem przeciwpancernym lub karabinem ppanc.

.. z parkingu przy campingu „ Maszoperia” udajemy się do portu w Jastarni. Jest to miejsce zatopienia trałowców w porcie w Jastarnia w 1939 roku.

W dniu 14 września stacjonujący w porcie w Jastarni , dywizjon trałowców stał się celem nalotu niemieckich bombowców nurkujących. Przy nabrzeżach zatopiono okręty „Jaskółka" i „Czapla", a uszkodzone zostały „Rybitwa", „Czajka" i „Żuraw". Ślady nalotu, na rozerwanym bombą nabrzeżu wschodnim, widoczne były jeszcze wiele lat po wojnie.

..patrząc daleko na zatokę można zobaczyć dwa punkty obserwacyjne niemieckiego poligonu torpedowego :

Na wodach Zatoki Gdańskiej, zbudowano trzy takie obiekty. Służyły do obserwacji torped lotniczych przez samoloty z eskadry Luftwaffe zrzucanych przez samoloty podczas prób. Dwa punkty obserwacyjne, usytuowane na płyciznach pomiędzy Jastarnią a Juratą, są zachowane do dziś i widoczne na Zatoce. Jedną z wież w latach 90. XX wieku zakupił od Urzędu Morskiego prywatny przedsiębiorca, który planował wykorzystać obiekt komercyjnie i założyć w niej restaurację, co ostatecznie się nie udało.

I z portu udajemy się na wschód od zabudowań Jastarni w kierunku Helu , ok. 1940 roku niemiecka marynarka wojenna zbudowała tzw. zaporową baterię przeciwlotniczą oznaczoną jako Schwereflakbatterie Heisternest.

Uzbrojenie stanowiły cztery uniwersalne działa kal. 105 mm ustawione na wysokiej wydmie tak, aby mogły prowadzić ogień także do jednostek pływających. Bateria otrzymała także radar i reflektory. W głębi lądu zbudowano baraki koszarowe i dwukondygnacyjny schron kierowania ogniem z opancerzonym dalmierzem.

.. i tu kończymy spacer „Szlakiem Historii Militarnej w Jastarni”.