Tajemnicze podziemne miasto Osówka.

Kompleks “Osówka” znajduje się na południowej i wschodniej stronie góry Osówka. Część podziemna kompleksu składa się z trzech sztolni leżących na różnych wysokościach przy drodze łączącej wsie Kolce i Walim.

Jest to największy, z sześciu istniejących w Górach Sowich, kompleks podziemnych hal tajnego hitlerowskiego projektu Olbrzym (Riese). Inwestycji nie ukończono i nieznane jest jej przeznaczenie. Niektóre przesłanki zdają się wskazywać, iż miało to być "podziemne miasto" ze stanowiskami dowodzenia armią.
W okolicy jest 5 podobnych kompleksów sztolni, przeznaczonych, być może, na kwatery dowództwa armii, floty, lotnictwa, propagandy i samego Hitlera. Sztolnie z różnych kierunków zmierzają do połączenia w środku góry Włodarz. Inne przypuszczenia to: fabryka zbrojeniowa bądź fabryka i ośrodek badań nad Wunderwaffe (mówi się nawet o pojazdach antygrawitacyjnych).
Wewnątrz, zgodnie z nazwą, jest dość tajemniczo, a po podziemiach się błądzi, nie widząc wylotu. Część korytarzy jest niedostępna dla zwiedzających ze względu na występowanie w nich bardzo rzadkich gatunków nietoperzy (m.in. mroczka pozłocistego). Aby uzmysłowić ogrom tej budowli postaram się przedstawić w skrócie jej elementy składowe.
Sztolnia nr 1 biegnie w kierunku pn. - zach., długość około 120 m, szerokość od 4,0 do 4,5 m, wysokość od 3,0 do 5,5 m. Około 30m od wlotu, po obu jej stronach wydrążono częściowo wyrobiska komorowe na wartownie. Na poziomie sztolni nr 1 znajduje się główny system wyrobisk kompleksu, znajdujących się na różnych etapach zaawansowania. Od wstępnej fazy drążenia sztolni do wykończonych przez obudowę żelbetową hal. Jedna z nich, całkowicie obetonowana ma 50,0 m długości, 6,0 m szerokości, 6,0 m wysokości oraz podwójny łukowy strop. Druga, obetonowana częściowo ma także łukowaty strop, 40,0 m długości, 7,0 m szerokości i 8,0 m wysokości. Część pozostałych wyrobisk ma już rozmiary hal, ale są one jeszcze w stanie surowym bez obudowy. Inne były w trakcie poszerzania i powiększania. W ciągu wyrobisk leżących na poziomie sztolni nr 1 znajduje się szyb łączący podziemia z powierzchnią. Ma on 48 m głębokości i 6 m średnicy.

Sztolnia nr 2 biegnie w kierunku północnym, szerokość od 2,5 do 3,0 m, wysokość od 2,0 do 3,0 m. Około 33 m od wlotu powstał w niej w sposób naturalny zawał, w pewnej odległości od wlotu w komorach wydrążonych naprzeciw siebie wykonano obetonowane już wartownie. Obok nich są także obetonowane niewielkie dwie hale o podwójnych łukowych stropach. Około 25 m dalej znajduje się tzw. “uskok”. Jest to sztucznie wywołany duży zawał powstały po zawaleniu stropu pomiędzy wyrobiskami leżącymi na poziomie sztolni nr 1 i 2. Jedna z teorii głosi, że "uskok" maskuje wejścia do kolejnych fragmentów podziemi, pewnym potwierdzeniem może być fakt wsiąkania w niego wody, która nie wydostaje się ze sztolni.

Sztolnia nr 3 biegnie w kierunku pn. - wsch., tzn. w kierunku głównych wyrobisk między sztolniami nr 1 i 2, ma 120 m długości, od 2,0 do 2,5 m szerokości oraz od 2,2 do 2,5 m wysokości. Początkowy jej odcinek jest zawalony. Tuż za zawałem, na zboczu góry nad sztolnią wykonano wykop głębokości i średnicy kilku metrów. W sztolni zbudowano zespół dwóch tam z cegły z urządzeniami hydraulicznymi. Jedna ma 90 cm, druga 60 cm wysokości. Niższa stoi na wlocie do jedynego bocznego chodnika długości kilkunastu metrów, w którym jest także dziesięciometrowy fragment toru, kolejki wąskotorowej. Niestety tamy powodują, że w sztolni utrzymuje się woda, dodatkowo zaobserwowano, że podczas obfitych opadów (i po nich) wydostaje się ona ze sztolni, co może świadczyć o jej połączeniu z dotychczas nie odkrytymi fragmentami kompleksu.

Wyrobiska są zawilgocone, odpływ wody jest grawitacyjny, pod względem górniczym stan wyrobisk jest dobry. Naziemna część kompleksu jest najbardziej rozbudowana spośród wszystkich w Górach Sowich. W lesie powyżej (schodki) stoją dwa tajemnicze budynki, nazwane Kasyno i Siłownia, połączone podziemnymi przejściami. Po drodze znajduje się gigantyczna i bezdenna dziura w ziemi, o średnicy 6 m. Fama głosi, że było to stanowisko do wystrzeliwania rakiet V-2, bardziej prawdopodobna jest winda towarowa. Szyb o głębokości 45 m (miejscowi górnicy twierdzą, że 60), obudowany jest lichą balustradką z żerdek poprzybijanych do rosnących tuż nad otchłanią drzew – w tym miejscu trzeba bardzo uważać na małe dzieci. Zaglądanie do dziury grozi katastrofą, nawet jeżeli to nie 60 m, a tylko 45.
“Siłownia” jest betonowym blokiem, w którym znajdują się pomieszczenia wewnętrzne, dostępne przez włazy ze stalowymi klamrami oraz zbiorniki otwarte połączone siecią rur i kanałów. Widoczne są też elementy hydrauliki przemysłowej: rury kamionkowe, studzienki, śluzy. Z bloku wyprowadzono w górę stalowe pręty zbrojeniowe, wskazujące na zamiar dalszej rozbudowy. Część południowa obiektu zaopatrzona jest w system pionowych rur cementowych, biegnących do pomieszczeń znajdujących się poniżej. Od dłuższego czasu trwają zażarte dyskusje na temat przeznaczenia tego obiektu, jednak chyba bez dokumentacji technicznej nigdy nie dowiemy się prawdy.

“Kasyno” jest budowlą żelbetową, jednokondygnacyjną w stanie surowym o powierzchni użytkowej 679 m i objętości 2300 m. Ma ponad 50 m długości, 14 m szerokości, ściany grubości 0,5 m ( wykładane wewnątrz supremą) i strop grubości 0,6 m w kształcie koryta przystosowany do maskowania ziemią i roślinnością.

Posiada 8 pomieszczeń połączonych ze sobą, 5 otworów drzwiowych zewnętrznych oraz 46 otworów okiennych, dwa przewody kominowe. Prawdopodobnie posiada połączenia z podziemiami. Jedna z hipotez mówi, że centralnym obiektem dla sztabu mogła być Osówka, z tamtejszego Kasyna windy mogły zwozić oficerów do podziemi (dlaczego mieliby wchodzić dość wysoko do kasyna, skoro niżej były wejścia). Tunel z Kasyna łączący z windą był prawie gotowy, dojeżdżała by ona do najniższych kondygnacji.

Osówkę zwiedza się w kaskach, z przewodnikiem; wewnątrz panuje temperatura 6°C. Czynne latem 10.00–17.00, zimą do 16.00; zwiedzanie trwa w zależności od wybranej opcji od 1 do 3 godz. Za osobną opłatą można tu ponadto „zamówić” delikatnie straszącego dzieci, a rozśmieszającego dorosłych ducha podziemi – Gacoperza. Dojazd: przez Głuszycę do Kolc (parking) i spacerem przez las – ok. 40 minut, lub na parking w Sierpnicy i pieszo leśną drogą 5 minut.