Ekomuzeum Trzy Kutlury w Lutowiskach

Wycieczkę rozpoczynamy przy neogotyckim kościele pw. św. Stanisława Biskupa, który został wybudowany w latach 20stych XX w. Pełnił on rolę świątyni do końca wojny. W czasie przynależności Lutowisk do ZSRR w latach 1944-1951 świątynia uległa całkowitej dewastacji. Mieściła się w nim stajnia dla koni stacjonującego tu wojska. Nabożeństwa odbywały się w cerkwi aż do1963 r., kiedy to odremontowano ten obiekt. Wędrujemy w kierunku centrum miejscowości po lewej mijając urządzony nakładami gminy parking turystyczny i Ośrodek Informacyjno-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego po prawej. Przed budynkiem Szkoły Podstawowej skręcamy w lewo podziwiając urządzone przez uczniów arboretum. Znajduje się tu także stanowisko rozrodu płazów w urządzonym stawie o powierzchni 600 m2.Po prawej na stokach wzniesienia znajduje się strzelnica służąca myśliwym. Docieramy do kirkutu, czyli cmentarza żydowskiego i ruinę synagogi, bożnicy żydowskiej. Znajdziemy tu ponad 1000 nagrobków- macew, jest to drugą, co do wielkości nekropolią żydowska w Bieszczadach. Najstarszy nagrobek, jaki odnaleziono do tej pory, nosi datę 5 kislew 5557, czyli 5 grudnia 1896 r., najmłodszy 20 adar I 5700, czyli 29 lutego 1940 r.

Wędrując pod górę docieramy do miejsca skąd rozpościera się widok na połoniny grupy Halicza i Tarnicy. Przy dobrej widoczności możemy podziwiać Rozsypaniec, Halicz, Kopę Bukowską, Krzemień, Tarnicę i Bukowe Berdo. Przestrzeń łąk i obrzeża lasu są miejscem często odwiedzanym przez liczne gatunki ptaków, wnętrze lasu natomiast wypełnia szereg ciekawych roślin spotykanych w poszczególnych jego piętra, informują o tym barwne tablice opisujące poszczególne przystanki dostarczają nam niezbędne informacje o mieszkańcach lasów górskich i podgórskich. Znajdujemy się lesie bukowym na stokach Berda na terenie administrowanym przez Nadleśnictwo Lutowiska, o czym informuje nas przystanek przy wiacie nieopodal drogi. Przekraczamy jezdnię, kierując się na wschód docieramy do polany z rozległymi widokami na 20-kilometrowe pasmo Otrytu, dobrze widoczny jest tu Torhaniec najwyższa kulminacja tego górskiego grzbietu. Tablica informująca nas o bytności ssaków: niedźwiedzia, rysia, żbika oraz zwierzyny płowej: sarny i jelenia. Ślady tych ostatnich spotyka się tu dość często. Stanowiska gadów spotykanych na trasie opisane są na kolejnej tablicy. Gatunki takie jak jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty, wąż Eskulapa i żmija zygzakowata są elementem bioróżnorodności tego regionu. Rozległą panoramę doliny Sorodnego podziwiamy wędrując do kolejnej wiaty, pod której dachem możemy odpocząć. Kolejną atracją ekomuzeum jest miejsce po plenerowych zdjęciach do filmu Pan Wołodyjowski w reżyserii Jerzego Hoffmana. Kręcono tu sceny, które odbywały się przy udziale polskich aktorów: Tadeusza Łomnickiego w roli tytułowej, Daniela Olbrychskiego (Azja), Marka Perepeczko (Nowowiejski), Jana Nowickiego (Ketling), Magdaly Zawadzkiej (Basia), Barbary Brylskiej (Krzysia)oraz Mieczysława Pawlikowskiego w roli Onufrego Zagłoby. Jesienią 1967 roku wzniesiono tu stanicę, na budowęktórej drewna jodłowego użyczyło Nadleśnictwo Lutowiska. Docieramy do chaty bojkowskiej, a następnie schodząc do ostatniego przystanku leżącego przy cerkwisku. Jest to miejsce po rozebranej w 1980r. cerkwi, która posłużyła jako budulec do postawienia kościoła w Dwerniku.