Duża Obwodnica Bieszczadzka

Wielką Obwodnicą Bieszczadzką nazywamy pętlę rozpoczynającą się i kończącą swój bieg w Lesku, biegnącą przez miejscowości: Ustrzyki Dolne, Lutowiska, Cisną i Baligród.
Trasa pozwala odwiedzić Bieszczadzki Park Narodowy i wejść szlakami turystycznymi na szczyty połonin, dogodne wejścia z miejscami parkingowymi znajdują się Ustrzykach Górnych, Brzegach Górnych, na Przełęczy Wyżnej i Przełęczy Wyżniańskiej. Na omawianej trasie znajdują się także takie atrakcje jak: Muzeum Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Muzeum Przyrodniczo- Łowieckie w Nowosiółkach, galerie bieszczadzkich artystów w Hoczwi, drewniane cerkwie obecnie użytkowane jako kościoły rzymsko-katolickie oraz inne atrakcje zamieszczone poniżej.

Pomiędzy Leskiem i Cisną drogą oznaczona jest numerem krajowym 893, pomiędzy Cisną a Ustrzykami Górnymi - numerem 897, pomiędzy Ustrzykami Górnymi i Dolnymi - numerem 896, natomiast z Ustrzyk Dolnych do Leska wiedzie drogą numer 84.

Zapraszam do lektury, opisane miejscowości przybliżą Państwu charakter regionu i pozwolą zaplanować wycieczkę. Zaznaczam, że możliwe są modyfikacje trasy, istnieje wiele wariantów alternatywnych, które zamieszczę niebawem.

Trasę rozpoczynamy w Lesku, gdzie zobaczyć możemy zamek Kmitów, wielokrotnie przebudowywany, ostatni projekt tego budynku wyszedł spod ręki Wincentego pola, który gościł u hrabiego Krasickiego. Malownicze położenie zamku wraz z otaczającym go parkiem krajobrazowym z licznym starodrzewiem przyciąga wielu turystów. Dalej kierujemy się w stronę zabytkowych kamieniczek z XIX wieku i ratusza miejskiego. Przechodząc przez drogę wiodącą w Bieszczady, przechodzimy obok ratusza i fontanny w kierunku zabytkowej synagogi z XVII w., gdzie obecnie mieści się galeria prac bieszczadzkich artystów. Schodząc poniżej tego obiektu mamy po drugiej stronie ulicy (za budynkiem Powiatowego Urzędu Pracy) największy w Bieszczadach cmentarz żydowski (kirkut). Znajdziemy tu ponad 2000 macew, najstarsze z nich z siedemnastowiecznym rodowodem. Wracając w kierunku synagogi zwiedzamy dwa leskie rynki przechodzimy do kościoła parafialnego z XVI w.
Po zwiedzaniu Leska docieramy do oddalonej o 2km od miasta miejscowości Glinne, po drodze podziwiając masyw góry Czulnia i widok na oddalone o 60 km połoniny. W miejscowości tej znajduje się pomnik przyrody nieożywionej zwany „Kamień Leskim”. Ta owiana legendami wychodnia piaskowców krośnieńskich znalazła się na kartach pamiętnika Aleksandra Fredry „Trzy po trzy”. Warto obejść tą niezwykłą skałę podziwiając jej piękną rzeźbę. Dalej dojedzmy do miejscowości Uherce Mineralne gdzie zobaczyć możemy barokowy kościół z 1757 r. otoczony murem obronnym, oraz dwór obronny z pozostałościami parku gdzie podobno gościł sam Dymitr Samozwaniec. Przyrodniczą osobliwością tej miejscowości jest rezerwat faunistyczny „Bobry w Uhercach” będący przyczynkiem do istniejącego tu Ekomuzeum „W krainie bobrów” oraz niewielki rezerwat na rzecze Olszance. Oddalona o 4 km od Uherzec, Olszanica urzeka przepięknym pałacem rodziny Jordanów z 1902r.Eklektyczny budynek wraz z oficynami otoczony parkiem krajobrazowym i fosą z kopcem bastionowym należy do Służby Więziennej. Obiekt jest ogólnodostępny służy miejscowym młodym parom za tło zdjęć plenerowych. Podążając dalej trasą docieramy do Stefkowej gdzie podziwiamy drewnianą cerkiew 1836-40 roku, kopiec tatarski z ciekawą legendą oraz niedokończony kościółek przy drodze pełniący rolę budynku gospodarczego. Rozglądając się po obu stronach drogi dostrzegamy tu i ówdzie stare drewniane chyże które z roku na rok zanikają z naszego bieszczadzkiego krajobrazu. Dojeżdżając do Ustjanowej skręcamy za drogowskazem do drewnianej cerkwi 1792 r. z murowaną kaplicą dworską, przy głównej drodze natomiast podziwiamy pomnik upamiętniający Szkołę Szybowcową, jaka mieściła się na towarzyszącym nam po lewej szczycie Żukowa.

Docieramy stolicy Bieszczadów Ustrzyk Dolnych słynących z Bieszczadzkiego Muzeum Przyrodnicze (Bilety wstępu do Bieszczadzkiego Muzeum PrzyrodniczegoU-3zł/N-5zł Opłata za przewodnika 20,00 zł od grupy liczącej do 20 osób), dwóch ośrodków narciarskich zlokalizowanych na górze Gromadzyń i Laworta, rzeki Strwiąż należącej do zlewiska Morza Czarnego. Warta uwagi jest tu również murowana cerkiew prawosławna z ikonostasem z 1874 r., malowniczy rynek oraz kirkut. W Ustrzykach znajduje się wiele ośrodków noclegowych i punktów gastronomicznych, można zażyć kąpieli na basenie krytym. Kierujemy się południe podziwiając murowany kościół z 1664 r. Sanktuarium Matki Bożej z ikoną z Rudek k. Lwowa w dzielnicy miasta zwanej Jasień. Na trasie nie umknie nam z pewnością malownicza drewniana cerkiew z 1938 r.w stylu huculskim w Hoszowie i 7 kilometrów dalej w Rabem drewniana cerkiew z 1852 r. pw. św. Mikołaja z zachowanym ikonostasem. Obecnie mieści się tu filialny kościół rzymskokatolicki filialny pw. św. Rodziny, klucze znajdują się w pobliskim domu u Pana Kochanowicza. W dobrym tonie widziane jest zostawienie dowolnej kwoty na utrzymanie świątyni i remont ikonostasu. Wjeżdżając na przełęcz dzielącą masyw Żukowa i Jaworników naszym oczom ukazuje się przepiękna miejscowość Żłobek, jakby wyżłobiona w terenie. Oprócz sympatycznego stada danieli mamy tu po lewej stronie drewniana cerkiew z 1830 r. Przed nami miejscowość gminna Czarna posiadająca status uzdrowiska. Zwiedzamy tu drewniana cerkiew z 1834 r. z cofniętym ikonostasem, klucze uzyskując u proboszcza parafii, przy okazji zwiedzając galeria „Barak” z pracami artystów bieszczadzkich. W dalszej części miejscowości znajdują się po prawej stronie czynne odwierty ropy naftowej, którą pozyskuje się „czarne złoto” prócz starych kiwonów możemy zobaczyć jeden czynny, który nadal w charakterystycznych sposób kiwając się sączy pod ciśnieniem ropę. Wjazd do Lutowisk to prawdziwa uczta dla turystów spragnionych górskich widoków. Urządzony tu punkt widokowy dostarcza przepięknych widoków na gniazdo Halicza i Tarnicy oraz szczytów po ukraińskiej stronie. U naszych stóp ściele się malownicza dolina z dominantą krajobrazową neogotyckiego kościoła parafialnego z początku XXw. W Lutowiskach warto zatrzymać cię i odwiedzić Ośrodek Edukacyjno-Informacyjny Bieszczadzkiego Parku Narodowego gdzie prócz obejrzenia galerii i zakupu wydawnictw możemy zdobyć interesujące nas informacje o BdPN. Miejscowość ta może poszczycić się Ekomuzeum Trzy Kultury wprowadzającego nas w arkana przedwojennej historii Rusinów, Żydów i Polaków zamieszkujących to dawne miasteczko. Trasa ekomuzeum należy do bardzo atrakcyjnych ze względu na walory kulturowe i przyrodnicze.
Wyjeżdżając z Lutowisk w kierunku Smolnika na rozległych pastwiskach spotykamy malownicze stada koni huculskich. Docierając do najstarszej części Smolnika warto odwiedzić drewnianą cerkiew w stylu bojkowskim z 1791 r., jedyną sakralną pamiątkę po zamieszkujących Bieszczady Wysokie grupie górali rusińskich zwanych Bojkami. Przejeżdżając przez Procisne docieramy do Stuposian, istnieje tu możliwość wycieczki w Dolinę Górnego Sanu odwiedzając po drodze miejscowości Muczne i Tarnawa Niżna. My jednak kierujemy się do Pszczelin. Znajduje się to ciekawa ścieżka przyrodnicza „Jodła” wiodąca nas przez las bukowy do jednej z najstarszych jodeł w Polsce o imponującym obwodzie pnia. Wjeżdżając do miejscowości Bereżki, przekraczamy granicę Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Po prawej stronie towarzyszyć nam będą malownicze meandry Wołosatego, dopływu rzeki San. Docieramy do Ustrzyk Górnych, gdzie po prawej stronie witaa nas całoroczna stacja ratunkowa GOPR, Hotel oraz punkty małej gastronomii. W Ustrzykach znajdują się wyjścia szlaku czerwonego na Tarnicę przez Szeroki Wierch w kierunku wschodnim i na Połoninę Caryńską w kierunku zachodnim. Jest to dobry punkt do pozostawienia samochodu i odbycia pieszej wycieczki po Bieszczadzkim Parku Narodowym, tutaj znajduje się też jego dyrekcja. Prawoskręt przed budynkami Straży Granicznej prowadzi do miejscowości Wołosate, najlepszego punkt wyjścia na Tarnicę 1346 m. n.p.m. (najwyższego szczytu Bieszczadów) szlakiem niebieskim. Wyjeżdzając z Ustrzyk Górnych wspinamy się na Przełęcz Wyżniańską 890 m n.p.m. Warto zaparkować tu na parkingu i podziwiać widoki na Połoninę Caryńską, Mała Rawkę i Połoninę Wetlińską. Z przełęczy wiedzie zielony: prowadzący na Połoninę Caryńską w kierunku północnym oraz do Schroniska Pod Małą Rawką i na Wielką Rawkę w kierunku południowym. Z przełęczy droga prowadzi nas do miejscowości Brzegi Górne, jedynym śladem po tej dużej bojkowskiej wioski jest stary cmentarz z kamiennymi nagrobkami i cerkwisko( miejsce po cerkwi) przy szlaku czerwonym który biegnie przez centrum tej osady. Wjeżdżamy na Przełęcz Wyżną 872 m n.p.m. po drodze podziwiając widoki obejmujące Połoninę Caryńską i w tle gniazdo Tarnicy. Na przełęczy znajduje się parking pełniący skąd rozpościerają się widoki na połoniny Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Tu można też żółtym szlakiem wejść na Połoninę Wetlińskiej do schroniska „Chatki Puchatka” czyli Schronu PTTK leżącego na wysokości 1228 m n.p.m. Zjeżdzamy do Górna Wetlinki odwiedzając po drodze bacówkę Nikosa Monopolusa gdzie kosztujemy i kupujemy sery wołoskie – produkt regionalny nagrodzony przez Marszałka Województwa Podkarpackiego. Zmierzając do Wetliny lezącej w dolinie rzeki o tej samej nazwie u stóp Połoniny Wetlińskiej mamy możliwość odwiedzenia licznych godnych polecenia punktów gastronomicznych, znajduje się tu także
punkt wyjścia na Połoninę Wetlińską żółtym szlakiem w kierunku północnym i na Rabią Skałę w kierunku południowym. Przy Nadleśnictwie Wetlina podziwiamy olbrzymi jesion- pomnik przyrody. Smerek osiągamy siedem kilometrów za Wetlina, znajduje się tu wyjście czerwonego szlaku w kierunku północno-wschodnim na Smerek 1222 m n.p.m. najbardziej wysunięty na zachód wierzchołek Połoniny Wetlińskiej. Ze Smereka można także wejść szlakiem czerwonym na Okrąglik przez Fereczatą w kierunku południowo-zachodnim.
W miejscowości tej znajduje się także ośrodek z krytym basenem. Wieś Kalnica leży na setnym kilometrze naszej wycieczki, przyrodniczą osobliwością tej leśnej osady jest rezerwat „Olszyna łęgowa w Kalnicy”. Wjeżdżając na Przełęcz Przysłup 651 m n.p.m. warto zatrzymać się by zajrzeć do galerii „Fantasmagoria”, istnieje tu możliwość konsumpcji pstrąga w pobliskiej smażalni znajduje się tu także docelowa stacja bieszczadzkiej ciuchci. Poprzez miejscowość Krywe i Dołżyca gdzie podziwiamy masyw Łopiennika 1069 m n.p.m. docieramy do Cisnej. Atrakcjamiu tej miejscowości są galerie bieszczadzkich artystów, najlepsze z nich to Czarny Kot i Atamania Ryszarda Szocińskiego. Bez wątpenia turystów spragnionych wrażeń przyciąga kultowa bieszczadzka restauracja „Siekierezada”. Watro także odwiedzić miejsce martyrologii zlokalizowane na wzgórzu „Betlejemka”. Dwa kilometry za Cisną w kierunki na Duklę znajduje się stacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej Majdan oraz izba muzealna bieszczadzkiej ciuchci. Opuszczając Cisną kierujemy się na północ wjeżdżając na Jabłońską Górę pokonujemy kilka serpentyn by „zjechać” do Jabłonek, słynących z śmieci Generała Świerczewskiego. Tu też po lewej stronie znajduje się pomnik gen. K. Świerczewskiego, oraz rezerwat „Woronikówka” kryjący okazy cisa pospolitego. W Kołonicach natomiast znajduje się rezerwat „Cisy na Górze Jawor”. Wjeżdżając do Bystrego mijajmy wyciąg narciarski i basen kryty w O.W. Zelmer oraz lewoskręt w dolinkę Rabiańskiego Potoku, gdzie znajduje się niezwykły geologiczny rezerwat Gołoborze i jedyne w Polsce źródła mineralne z wodą arsenową, kopalnie, kamieniołomy i zapomniana „kapliczka na źródle”. Baligród wita nas średniowiecznym układem architektonicznym rynku, obeliskiem upamiętniającym ofiary mordu z 1944 r. i murowaną cerkwią. Pamiątkami z okresu II Wojny Światowej jest tu czołg T – 44 oraz cmentarz wojenny. Przejeżdżając przez Mchawę docieramy do Nowosiółek gdzie znajduje się Muzeum Przyrodniczo-Łowieckiego p. Henryki i Jurka Wałachowskich. W Hoczwi warto odwiedzić prywatną galerię Zdzisława Pękalskiego oraz zobaczyć pomnik przyrody „Progi skalne na Hoczewce”. Porzez Huzele docieramy do Leska gdzie kończy się nasza wycieczka. Zapraszam serdecznie w Bieszczady. Piotr Kutiak www.przewodnik-bieszczady.pl