Wycieczka po drodze z Golubia II - Orzechowo, Zajączkowo, Dźwierzno.
To był krótki okres mojej pracy w Golubiu-Dobrzyniu.
Grzechem byłoby nie skorzystać z okazji i nie odwiedzić okolicznych miejscowości wracając autem z pracy. Tym bardziej, że warto. Tym razem byłem w Orzechowie, Zajączkowie i Dźwierznie, wioskach leżących po drodze z Golubia-Dobrzynia do Chełmży.
Podjechałem najpierw do Orzechowa. Miejscowość ta w dokumencie wydanym przez Konrada Mazowieckiego dla biskupa Chrystiana z 1222 r. nazwano Osechowo. W czasach krzyżackich była wsią rycerską w komturii kowalewskiej, a po 1466 r. własnością szlachecką. W Orzechowie mamy gotycką świątynię p.w. św. Marii Magdaleny zbudowano w XIV w. z kamienia, a cegły użyto tylko do budowy szczytów. Kościół nie posiada wieży, a w zachodniej ścianie nawy znajduje się ostrołukowy portal wejściowy. W środku zachowała się granitowa kropielnica z czasów budowy świątyni, rzeźba św. Marii Magdaleny z XVI w., obraz Ukrzyżowania z XVII w., barokowy ołtarz boczny św. Rocha z XVI-wieczną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem i neogotyckie kościelne organy z 1898 r. W latach 1616 – 1773 wieś była własnością Rady Miejskiej Torunia, która odbudowała świątynię w 1685 r. po licznych zniszczeniach dokonanych przez Szwedów podczas „potopu”. Folwark w Orzechowie istniał do końca XIX w., kiedy to Pruska Komisja Kolonizacyjna wykupiła go, dzieląc na wiele działek dla niemieckich kolonistów. Ocalał również dwór z połowy XIX w. i park o powierzchni 2,80 ha.
Kolejna miejscowość to Zajączkowo. Znajdują się tu ciekawe ruiny gotyckiego kościoła św. Jana Chrzciciela z XIII w. Jednonawowa świątynia z gotyckim portalem, zakrystią od północy, kruchtą od południa, dwoma szczytami od strony wschodniej i zachodniej. Do jej budowy użyto ociosanych polnych kamieni, spajanych zaprawą wapienną. Kościół był kryty dwuspadowym dachem, a zakrystia drewnianym daszkiem. Od strony zachodniej na dachu znajdowała się niewielka wieżyczka, na której wisiały trzy dzwony. Dwa z nich trafiły do kościoła parafialnego w Dźwierznie, o którym opowiem później. Świątynia zaczęła podupadać już w XVII w., w 1622 r., kiedy Zajaczkowem zarządzali Eskenowie, kościół był już ruiną, odbudowaną w tym samym wieku przez kolejnego dziedzica, Konarskiego. W środku stały wówczas trzy ołtarze. W czasie zaborów majątek w Zajączkowie przejął za 13200 talarów dziedzic Hertzel, który chciał zamienić kościół w spichrz zbożowy. Jednak rząd, wbrew woli biskupa, nakazał jego rozbiórkę – w 1865 roku kościół sprzedano za 27 talarów i rozebrano jego dachy. Ostatnią mszę odprawiono jednak jeszcze w 1834 r. Obok ruin stoi tablica informacyjna, na której jest przedstawiony wygląd kościoła z lat świetności.
Jeśli chodzi o kolejną miejscowość po drodze, czyli Dźwierzno, oto krótki zarys historii. W 1341 r. wielki mistrz krzyżacki, Dytrych von Altenburg nadał na własność 8 włók (tj. około 135 ha) w Dźwierznie jednemu ze swoich wiernemu sług. W 1403 r. posiadaczem majątku rycerskiego był Hannos Seykaw. W latach 1438-1453 właścicielem części wsi był Hans Ruckusz, który jednocześnie był aktywnym członkiem Związku Pruskiego. W 1526 r. król Zygmunt I Stary nadał Jakubowi Rokuszowi majątki: Dźwierzno, Bocień, Ostrów, Zajączkowo oraz połowę Zelgna. Przez następne lata Dźwierzno należało do Konopackich. W 1617 r. Konopaccy sprzedali majątek klasztorowi benedyktynek w Toruniu. Od 1772 r. wieś była królewską domeną przekazywaną czasowo w dzierżawę. We wsi znajdują się: gotycki kościół p.w. Wniebowzięcia NPM z przełomu XIII/XIV w., dwór z końca XIX w.(obecnie własność prywatna) otoczony zdewastowanym parkiem dworskim z połowy XIX w. oraz cmentarz katolicki z połowy XIX w. z symboliczną mogiłą zamordowanych w II Wojnie Światowej Żydówek.
