Warto odwiedzić Święty Gaj na Warmii, gdzie przed ponad 1000 laty poniósł śmierć męczeńską Św. Wojciech - jeden z głównych patronów Polski, a obecnie także Europy. Wieś Święty Gaj leży w gminie Rychliki w województwie warmińsko - mazurskim, na wschód od Malborka.
Pierwsze wzmianki o wsi Święty Gaj pochodzą z 1299 roku, a obecny kościół będący Sanktuarium Św. Wojciecha powstał w 1865 roku, na miejscu pogorzeliska poprzedniego kościoła z roku 1399.
Św. Wojciech czyli Wojciech Sławnikowic urodził się około 956 roku w Libicach w Czechach. Był bikupem Pragi od 983 roku. Zasłynął ze skromności i dobroczynności okazywanej chorym i ubogim. Od 988 roku przebywał w Rzymie.
Do Polski Św. Wojciech przybył w 996 roku za zgodą cesarza Ottona III, z zamiarem podjęcia pracy misyjnej wśród pogan zamieszkujących Prusy. 23 kwietnia 997 roku Św. Wojciech w okolicach dzisiejszego Świętego Gaju, w miejscu pruskiego grodu granicznego Chollin, odprawił swą ostatnią mszę, mimo że był wygnany przez pogan z tego obszaru. Za to poganie przebili go włóczniami i odcięli mu głowę.
Bolesław Chrobry wykupił ciało męczennika za równowagę złota i kosztowności. W 999 roku papież Sylwester II kanonizował Św. Wojciecha i utworzył metropolię gnieźnieńską, której patronem został właśnie Św. Wojciech.
Na skraju wsi w kierunku Starego Dolna, w miejscu symbolizującym męczeńską śmierć Św. Wojciecha, wzniesiono ołtarz polowy, otoczony niezwykłą Drogą Krzyżową. Na tabliczkach poszczególnych stacji znajdują się zceny związane ze Św. Wojciechem.
Sanktuarium Św. Wojciecha w Świętym Gaju wybudowano w 1865 roku w stylu neogotyckim, w miejscu wcześniejszego, spalonego kościoła. W ołtarzu głównym ponad tabernakulum widnieje figurka Św. Wojciecha wraz z jego relikwiami. Większa rzeźba patrona świątyni stoi pod amboną. Św. Wojciechowi poświęcono tutaj też malowidła ścienne, a przy wejściu w gablocie przeczytać można opis życia czeskiego biskupa oraz dziejów sanktuarium, które powstało 9 maja 1986 roku, kiedy to prymas Polski Józef Glemp ustanowił kościół w Świętym Gaju Sanktuarium Św. Wojciecha.
