Podziemny Olkusz
Multimedialny Podziemny Olkusz
Podczas rewitalizacji Rynku w jurajskim Olkuszu, prowadzonej w 2011 roku, natrafiono na liczne relikty minionych epok, m.in. podziemia dawnego, średniowiecznego Ratusza, którego mury częściowo zrekonstruowano. Po wielu badaniach archeologicznych i pracach przygotowawczych w podziemiach olkuskiego ratusza oraz w piwnicach dawnego starostwa przy rynku powstała multimedialna trasa turystyczna.
Pozwala ona odbyć fantastyczną podróż w czasie, do przeszłości tego srebrnego miasta, do czasów jego powstania, działania olkuskich kopalni, w których wydobywano srebro, cynk i ołów i do innych ważnych momentów z dziejów Olkusza. Na obie trasy obowiązuje jeden bilet, a całość dostępna jest bez ograniczeń wiekowych oraz dla wózków - dziecięcych oraz inwalidzkich. Daj się porwać historii i udaj się w niezwykle ciekawą podróż. Poznaj Podziemny Olkusz!
Podziemia Ratusza w Olkuszu
Nie istniejący dziś Ratusz w Olkuszu powstał w czasach średniowiecza, na początku XV wieku, jako budowla gotycka z miejscowego, czerwonego kamienia, zwanego zlepieńcem parczewskim. To tutaj siedzibę swą miały władze miasta. Już sam ten Ratusz jest dowodem, że Olkusz musiał być wówczas znaczącym miastem, ponieważ była to wtedy jedna z największych budowli tego typu w całej Polsce, większa niż Ratusz w Krakowie! Nie tylko okazały był Ratusz olkuski, ale i zdobny bardzo, z wysoką wieżą zegarową.
Ratusz w Olkuszu został rozebrany w 1825 roku, a później jeszcze stanęła w tym miejscu neogotycka wieża ciśnień. Dziś obiektów tych już nie ma, częściowo tylko zrekonstruowano mury ratusza, ale zachowały się ich podziemia, w których powstała multimedialna trasa turystyczna. To niesamowite, ile ta niewielka powierzchnia pomieściła informacji i ciekawych obiektów, które nawet spodobają się dzieciom. A to dlatego, że większość treści jest multimedialnych i interaktywnych. Wszystko pięknie zaprojektowane, zachowuje cenne dziedzictwo tych ziem.
Dowiesz się tutaj kiedy założono Olkusz, gdzie drążono olkuskie kopalnie srebra, cynku i ołowiu, jak wygląda historyczny herb miasta z charakterystyczną kopaczką, a dzieci natrafiając w multimediach na tą kopaczkę, po jej kliknięciu, zawsze odkryją jakąś ciekawostkę 🙂 Dodatkowo zobaczysz tu ponad 200 najciekawszych, znalezionych tu podczas prac archeologicznych zabytków.
I nie myśl, że tylko tyle ich natrafiono, było ich blisko 90.000! Wśród nich olkuskie monety, naczynia ceramiczne, ostrogi czy podkowy. Niektóre wykonany zostały z olkuskiego ołowiu. Nie będę zdradzać wszystkich szczegółów, które poznasz na trasie Podziemnego Olkusza!
Podziemia starostwa w Olkuszu
Starostwo w Olkuszu stoi na tzw. Kwartale Królewskim. To południowa pierzeja Rynku, gdzie mieściła się siedziba żupnika - urzędnika królewskiego zarządzającego miejscowym górnictwem, stąd nazwa kwartał królewski. Znajdowała się tutaj na przełomie XVI i XVII wieku królewska mennica.
Podobno wybiła ona ponad połowę wszystkich polskich monet z tego okresu, były to talary, szelągi, grosze i trojaki. Kiedy górnictwo podupadło, budowle wyburzono, a kwartał królewski zajął w 1828 roku gmach starostwa. Zbudowano go z materiału pochodzącego z rozebranego wówczas ratusza oraz klasztoru augustianów.
Dziś w piwnicach tej okazałej budowli, głównie gotyckich podziemiach dawnego kwartału królewskiego, również powstała fascynująca ekspozycja o dawnym górnictwie olkuskim i mennicy królewskiej. Na tle cudnych murów o bardzo ciekawej architekturze zobaczysz dobrze opisaną kolekcję dawnych monet, również olkuskich czy modele urządzeń górniczych, które nawet można wprawić w ruch.
Poznasz dawne miary oparte na budowie ciała człowieka i sprawdzisz, jak ciężki był ołów. Zobaczysz kielich z olkuskimi gwarkami, ale z pewnością największe wrażenie zrobi na Tobie srebrna sala. Świetny pomysł. I tutaj nie brakuje multimediów, ja np. ułożyłam kafle na historycznym piecu kilkoma kliknięciami 🙂
W budynku starostwa oraz w zrekonstruowanej baszcie powstanie też restauracja i kawiarnia, z parasolami na dziedzińcu. Dostępne będą tu również pokoje gościnne i sale konferencyjne. Pokoje usytuowane są na poddaszu, z cudnymi belkami, miejsce ma niesamowity klimat i oferuje widok na olkuski rynek albo na basztę. Wszystko czeka na ostatnie szlify i już na przełomie maja trasy podziemne zapraszać będą turystów.
Krótka historia górnictwa w Olkuszu
Czy wiesz, że Olkusz to kolebka polskiego górnictwa kruszcowego? W średniowieczu z racji tradycji górnictwa ołowiu i srebra, Olkusz nazywany był srebrnym miastem. Już w 1257 roku wzmiankowany był Olkusz i jego górnictwo, bowiem książę Bolesław Wstydliwy uposażył klasztor klarysek w Zawichoście dochodami z kopalń olkuskich, a w świetle badań archeologicznych wysuwa się wnioski, że już w XI wieku funkcjonowało tu górnictwo i hutnictwo ołowiu oraz srebra.
I tak, jak Tarnowskie Góry, również srebrne miasto, swój Ordunek Gorny czyli ustawę górniczą otrzymały w 1528 roku, od księcia opolskiego Jana II Dobrego, tak Olkuszowi pierwszą ordynację górniczą nadała w 1374 roku Elżbieta Łokietkówna - siostra Kazimierza Wielkiego. Wg niej olkuscy gwarkowie w zamian za prawo eksploatacji kruszców musieli płacić królowi tzw. olborę czyli daninę w wysokości jedenastej części wydobytego ołowiu i srebra.
Z górnictwem związany jest herb Olkusza, znany z pieczęci z 1386 roku. To jeden z najstarszych herbów miejskich w Polsce, który kryje narzędzie górnicze. Ten historyczny herb Olkusza funkcjonuje do dziś i mieści w centralnym miejscu kopaczkę, chętnie wykorzystywaną dziś w podziemnych trasach w Olkuszu.
Rozwijało się górnictwo w Olkuszu z powodzeniem aż do XVI wieku, kiedy wyeksploatowano płytkie pokłady i sięgnięto głębiej, jednak tutaj napotkali olbrzymi problem w postaci wody zalewającej chodniki. Powstały wówczas pierwsze kieraty konne, ale nie były wystarczające i tak w połowie XVI stulecia zaczęto w Olkuszu budować sztolnie odwadniające - proste, a zarazem genialne dzieło inżynieryjne. W okolicach Olkusza łącznie wybudowano ponad 32 km sztolni, a warto wiedzieć, że koszt wydrążenia 1 kilometra sztolni równał się z budową 15 murowanych kamienic!
Wokół tylko samej Sztolni Ponikowskiej funkcjonowało w Olkuszu około 300 kopalń. Olkusz był wówczas tak znaczącym miastem w Polsce, że w 1579 roku powstała tu mennica królewska. W XVIII wieku górnictwo olkuskie mocno podupadło, rabunkowa działalność gwarków przyniosła duże zniszczenia, domy na rynku zaczęły się zawalać, dopiero na przełomie XIX i XX wieku wznowiono eksploatację cynku i ołowiu.
Atrakcje w okolicy
Olkusz ma jednak do zaoferowania znacznie więcej atrakcji, na samym Rynku odnajdziesz Muzeum Regionalne PTTK, a w jego pobliżu zrekonstruowaną basztę - dawną średniowieczną budowlę będącą elementem obwarowań miasta i starą, gotycką bazylikę Św. Andrzeja z cennymi organami.
Nieco tylko dalej Olkusz zaprasza do Muzeum Pożarnictwa w Punkcie Informacji Turystycznej oraz do Muzeów MOK-u - Muzeum Afrykanistycznego, Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego o Kolekcji Minerałów Ziemi Olkuskiej i Skamieniałości Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Kilka kilometrów od starówki Olkusza warto zajrzeć do grodu Stary Olkusz i na pewno wspiąć się na jurajskie wzgórze do Zamku Rabsztyn.
Informacje praktyczne
wt-nd 9.00-18.00
Bilety: normalny 20 zł, ulgowy 15 zł, audioprzewodnik 7 zł
Bilet jest wspólny na obie trasy podziemne
Parking: bezpłatny na ulicach wokół Rynku
Obiektem zarządza MOK w Olkuszu
Zwiedzanie indywidualne lub z przewodnikiem w przypadku grup
Można zwiedzać z aplikacją lub z audioprzewodnikiem
Podziemny Olkusz
Rynek 4, Olkusz
Podziemna trasa pod dawnym Ratuszem
tel. 32/ 706-52-18
Podziemna trasa pod budynkiem Starostwa
tel. 32/ 706-52-26
Noclegi w Olkuszu
Mapa z zaznaczonymi atrakcjami
