Stalag VIII A na Ujeździe
Przy ulicy Łużyckiej w Zgorzelcu, w południowym skraju miasta stoi kamienny obelisk z reliefem i tablicą pamiątkową. Tutaj w latach II wojny światowej ulokowany był obóz jeńców wojennych Stalag VIII A. Zaplanowany został na 3 tys. jeńców przebywających stale oraz 200 osób służby strażniczej. Maksymalne obciążenie obozu obliczano na 15 tys. osób.
Części obozu
- Batalion Wartowniczy w narożniku ulicy Łużyckiej i drogi biegnącej do Koźlic,
- Komendatura obozu przy ul. Łużyckiej,
- Podobozie z barakiem dezynfekcyjnym, łaźnią, pocztą, barakami sanitarnymi, więzieniem,
- Obóz właściwy składał się z baraków drewnianych, a później murowanych o wymiarach (30 m x 10,60 x 10)
- Wewnątrz obozu znajdowały się dwie kuchnie dla jeńców wschodnich i zachodnich, barak karny, kantyna, barak teatralny, biblioteka, kaplica, ubikacje ogólne, boisko sportowe.
Do obozu prowadziły dwie bramy (od strony wschodniej i zachodniej). Były one podwójnie odrutowane, a sieć elektryczna broniła dostępu do nich. Niebezpieczeństwo porażenia było sygnalizowane przez tablice ostrzegawcze. Po wojnie w miejscu cmentarza powstało miejsce pamięci narodowej. W lipcu 1976 roku odsłonięto tu pomnik wg pomysłu francuskiego kombatanta płk Jean Ollier’a, wykonany przez artystę Tadeusza Dobosza.
Początkowo w obozie jenieckim przebywali żołnierze polscy wzięci do niewoli przez Niemców we wrześniu 1939 roku. W latach 1940-41 w obozie osadzono żołnierzy belgijskich, francuskich i jugosłowiańskich. Od stycznia 1942 roku przebywali tutaj jeńcy rosyjscy, a później jeszcze brytyjscy, włoscy, słowaccy i amerykańscy. Najwyższy stan liczebny obóz osiągnął we wrześniu 1944 roku - 47 328 jeńców. Przez zgorzelecki Stalag VIII A i jego komanda pracy przeszło łącznie 100-120 tys. osób, w tym około 40 tys. Rosjan (około 12 tys. jeńców radzieckich straciło tutaj życie). W latach 1946-48 baraki obozu jenieckiego zostały rozebrane.
Izba Pamięci Narodowej poświęcona Stalagowi, z dokładnym opisem, bogatym zbiorem zdjęć i makietą planu obozu znajduje się w Zespole Szkół Zawodowych i Licealnych, przy ul. Powstańców Śląskich 1 (trzeba zgłosić chęć zwiedzenia na portierni).
Obóz Stalag VIII A - obelisk
ul. Łużycka, Zgorzelec
